Η εφημερία δεν αποτελεί νυχτερινό «ωράριο εξυπηρέτησης για όλα», αλλά θεσμοθετημένη υπηρεσία για επείγοντα περιστατικά, με σαφή όρια, ευθύνη και σεβασμό. Όταν αυτά τα όρια παραβιάζονται με απαιτήσεις άσχετες με το επείγον ή με επιθετικές συμπεριφορές, πλήττεται και η ασφάλεια και η ποιότητα φροντίδας.
Είναι ώρα να ξανασυστηθούμε: ο ρόλος του φαρμακοποιού τη νύχτα είναι να κρατά ανοιχτή την πρόσβαση στο αναγκαίο φάρμακο — όχι να αντικαθιστά υπηρεσίες που δεν προβλέπονται και δεν μπορούν να γίνουν με ασφάλεια.
Η διανυκτέρευση στα φαρμακεία είναι λειτούργημα, αλλά σήμερα γίνεται υπό όρους που απειλούν την ασφάλεια και την αξιοπρέπεια των φαρμακοποιών. Καλύπτει αληθινά έκτακτα περιστατικά, όχι την καθημερινή εξυπηρέτηση ούτε υπηρεσίες που ο νόμος και η επιστημονική δεοντολογία δεν επιβάλλουν στον κοινοτικό φαρμακοποιό, ενώ η εργασία νύχτας δικαιούται ειδική προστασία και προσαύξηση όπου εφαρμόζονται κανόνες εργασίας νυχτερινού ωραρίου στην ΕΕ και στην Ελλάδα.
Η συστηματική λεκτική και σωματική πίεση προς τους εφημερεύοντες, με απαιτήσεις άσχετες με τον σκοπό της εφημερίας (π.χ. «ωτασπίδες» στις 5 το πρωί) ή με αιτήματα ιατρικών πράξεων και μάλιστα με άσχημη συμπεριφορά («κάνε μου μια ένεση, είσαι υποχρεωμένος γιατί εφημερεύεις»), δεν είναι «εξυπηρέτηση», είναι εκτροπή ενός θεσμού που φτιάχτηκε για να εξασφαλίζει πρόσβαση στο αναγκαίο φάρμακο εκτός ωραρίου, και η κοινωνία οφείλει να το....
.... σεβαστεί.
Τι είναι και τι δεν είναι η εφημερία
- Η εφημερία εξασφαλίζει πρόσβαση σε αναγκαία φάρμακα και συμβουλή για επείγουσες ανάγκες, όταν τα υπόλοιπα σημεία είναι κλειστά, με ειδικό καθεστώς νύχτας και Κυριακών που διεθνώς αναγνωρίζεται ως εργασία αυξημένου φόρτου και κινδύνου.
- Δεν είναι «νυχτερινό μίνι μάρκετ» ούτε χώρος για απαιτήσεις που μπορούν να περιμένουν το πρωί. Οι κανόνες για νυχτερινή εργασία προβλέπουν όρια, υγεία και ασφάλεια προσωπικού, όχι εξάντληση και κακοποίηση εργαζομένων στην πρώτη γραμμή.
Όρια πράξεων και ευθύνης
- Ο κοινοτικός φαρμακοποιός παρέχει φαρμακευτική φροντίδα, όχι ιατρικές πράξεις όπως ενέσεις ή διαγνωστικές μετρήσεις κατ’ απαίτηση, ιδίως χωρίς προϋποθέσεις ασφάλειας, συναίνεσης και ιατρικής παραπομπής. Τέτοιες πράξεις εντάσσονται σε ρυθμιζόμενα πλαίσια υγείας και δεν επιβάλλονται από την εφημερία.
- Η μετατόπιση κλινικών πράξεων εκτός ελεγχόμενου περιβάλλοντος αυξάνει κίνδυνο λαθών και ανεπιθύμητων συμβάντων, κάτι που η διεθνής βιβλιογραφία αναδεικνύει για διαδικασίες φαρμακοθεραπείας εκτός πρωτοκόλλων.
Ασφάλεια και σεβασμός
- Η εργασία νύχτας αναγνωρίζεται από το ευρωπαϊκό κεκτημένο ως υψηλής επιβάρυνσης, με όριο 8 ώρες ανά 24ωρο, υγειονομικούς ελέγχους και ειδικές ρυθμίσεις. 'Οταν αυτή ασκείται σε ανοιχτό κοινό, η πολιτεία οφείλει να μεριμνά για ασφάλεια χώρου και προσωπικού.
- Η επιδείνωση κοινωνικοοικονομικών συνθηκών δεν μπορεί να νομιμοποιεί λεκτική ή σωματική βία στον πάγκο. Η πολιτισμένη πρόσβαση στην υγεία προϋποθέτει αμοιβαίο σεβασμό και σαφείς κανόνες λειτουργίας των εφημεριών.
Θυμίζουμε ότι πίσω από τον πάγκο υπάρχουν άνθρωποι. Σε περιπτώσεις ανωτέρας βίας ή σοβαρών λόγων υγείας μπορεί ένας συνάδελφος να αδυνατεί αντικειμενικά να εκτελέσει την εφημερία. Χρειάζεται θεσμική ευελιξία για άμεση αναπλήρωση και καθαρή διαδικασία δήλωσης κωλύματος, ώστε να προστατεύεται ταυτόχρονα η συνέχεια της υπηρεσίας και η ασφάλεια του φαρμακοποιού.
- Η ισχύουσα πρακτική προβλέπει ότι οι πίνακες εφημεριών καταρτίζονται από τον οικείο Σύλλογο, ενώ υφίσταται διαδικασία απαλλαγής για σοβαρούς λόγους υγείας ή άλλους τεκμηριωμένους λόγους, με απόφαση της αρμόδιας αρχής. Ζητούμε αυτή η δυνατότητα να λειτουργεί γρήγορα και με διαφάνεια σε πραγματικές περιπτώσεις ανωτέρας βίας.
- Προτείνεται ρητή πρόβλεψη ταχείας «εφεδρικής» αναπλήρωσης μέσω του Συλλόγου (λίστα εθελοντικής κάλυψης, δυνατότητα αμοιβαίας ανταλλαγής ή έκτακτης αντικατάστασης με ψηφιακή δήλωση), όπως ήδη υποστηρίζουν οδηγίες διαχείρισης εφημεριών σε επίπεδο συλλόγων.
Δίκαιη αποζημίωση και όροι
- Η νυχτερινή εργασία και η εργασία Κυριακών/αργιών αποζημιώνονται με προσαυξήσεις στο γενικό εργατικό πλαίσιο. Είναι παράλογο ο φαρμακοποιός να καλύπτει το κενό του συστήματος χωρίς αντίστοιχη πρόβλεψη, όταν οι ίδιοι κανόνες αναγνωρίζονται σε άλλους κλάδους.
- Η θεσμική αναβάθμιση των εφημεριών οφείλει να συμπεριλάβει σαφές πλαίσιο κοστολόγησης υπηρεσιών εκτός ωραρίου και πόρους για υποστήριξη ασφάλειας, όπως συμβαίνει στις οργανωμένες υπηρεσίες εφημερίας διεθνώς.
Τι ζητάμε, με καλή πίστη
- Καμπάνια ενημέρωσης του κοινού: η εφημερία είναι για επείγον, με παραδείγματα και οδηγίες εύρεσης εφημερευόντων ώστε να αποφεύγονται άσκοπες μετακινήσεις και εντάσεις.
- Θεσμική θωράκιση: ρητοί κανόνες για υπηρεσίες που παρέχονται τη νύχτα, υποχρεωτική μέριμνα ασφάλειας χώρου όπου κρίνεται απαραίτητο, και εφαρμογή των κανόνων νυχτερινής εργασίας σε αποζημίωση και υγεία προσωπικού.
Κλείνοντας πρέπει να τονίσουμε ότι ο φαρμακοποιός της γειτονιάς δεν «αρνείται εξυπηρέτηση» ποτέ και σε καμία περίπτωση. Ο φαρμακοποιός υπερασπίζεται τον ρόλο της εφημερίας ώστε να είναι διαθέσιμη όταν πραγματικά χρειάζεται, με ασφάλεια, επαγγελματισμό και σεβασμό για όλους, όπως απαιτούν οι κανόνες υγείας και εργασίας στην Ευρώπη.
Farmakopoioi