Σειρά πρόσφατων δημοσιευμάτων στον ηλεκτρονικό και τον γραπτό τύπο για τη λεγόμενη «απελευθέρωση» του ωραρίου λειτουργίας των φαρμακείων, έχουν επιτείνει τη σύγχυση γύρω από το ισχύον νομικό πλαίσιο, η οποία προέκυψε μετά την ψήφιση του νόμου 3918/2011 και την –απρόσφορη, όπως αποδείχθηκε- απόπειρα επιβολής με αυτόν πλήρως «απελευθερωμένου» ωραρίου.
Ο Φαρμακευτικός Σύλλογος Αττικής συμβάλλοντας, ως εκ του θεσμικού του ρόλου, στην αποκατάσταση της ασφάλειας και της βεβαιότητας του δικαίου στον ευαίσθητο χώρο της λιανικής διάθεσης φαρμάκων και φαρμακευτικών ιδιοσκευασμάτων, επισημαίνει τα εξής:
1. Με τον νόμο 3918/2011 (άρθρο 36 παράγραφος 2) επιχειρήθηκε η θεμελίωση της δυνατότητας λειτουργίας των φαρμακείων το Σάββατο και τις απογευματινές ώρες της Δευτέρας και της Τετάρτης. Συγχρόνως, παρασχέθηκε με την ίδια διάταξη εξουσιοδότηση στον υπουργό Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης να εκδώσει απόφαση για τη ρύθμιση των σχετικών λεπτομερειών. Η εν λόγω απόφαση, η οποία, σημειωτέον, είναι αναγκαία για την εφαρμογή της ανωτέρω νομοθετικής πρόβλεψης, εκδόθηκε τον περασμένο Οκτώβριο. Ωστόσο, η έκδοση της απόφασης αυτής του υπουργού αντιμετωπίζει σειρά προβλημάτων νομιμότητας, αφού χωρίς την αναγκαία νομοθετική εξουσιοδότηση επεκτείνει τη δυνατότητα λειτουργίας των φαρμακείων σε «όλες τις εφημερίες», καθώς και κατά τις απογευματινές ώρες της Τρίτης και της Πέμπτης «κατά περίπτωση». Επιπλέον, καταστρατηγεί ευθέως τις διατάξεις του νόμου 3852/2010 (Νόμος για το πρόγραμμα «Καλλικράτης»), με τον οποίο προβλέπεται κατά τρόπο ειδικό η αρμοδιότητα των Δήμων για τον καθορισμό του ωραρίου λειτουργίας των Φαρμακείων στη διοικητική τους περιφέρεια. Πέραν τούτου, η ως άνω υπουργική απόφαση αντίκειται ευθέως στη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, σύμφωνα με την οποία από τις συνταγματικές διατάξεις που προστατεύουν τον ελεύθερο ανταγωνισμό υπό συνθήκες ισότητας (άρθρα 4 και 5), συνάγεται ότι διαφορετική ρύθμιση του ωραρίου λειτουργίας καταστημάτων που εμπορεύονται όμοια ή παρεμφερή είδη δεν είναι επιτρεπτή.
2. Πέραν τούτων, κάθε ρύθμιση για την «απελευθέρωση» του ωραρίου λειτουργίας των φαρμακείων αντίκειται ευθέως στις διατάξεις του Συντάγματος και του ενωσιακού δικαίου που κατοχυρώνουν την προστασία της δημόσιας υγείας. Σημειώνεται ότι η ρύθμιση του ωραρίου των φαρμακείων αποσκοπεί, μαζί με τις νομοθετικές προβλέψεις για τα χωροταξικά και τα πληθυσμιακά κριτήρια αδειοδότησης της λειτουργίας τους, σε υψηλό επίπεδο διασφάλισης της δημόσιας υγείας μέσω της διατήρησης ενός ορθολογικού και αποτελεσματικού συστήματος λειτουργίας των Φαρμακείων και επίτευξης υγιούς ανταγωνισμού στον ευαίσθητο αυτό τομέα της αγοράς φαρμάκων και φαρμακευτικών ιδιοσκευασμάτων. Όπως έχει κρίνει άλλωστε το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο της χώρας, η θέσπιση ωραρίου λειτουργίας των καταστημάτων μπορεί να δικαιολογηθεί εφόσον εξυπηρετεί λόγους δημοσίου ή κοινωνικού συμφέροντος. Τούτο έκρινε για παράδειγμα πρόσφατα προκειμένου για τα πρατήρια καυσίμων. Κατά μείζονα λόγο ισχύει βέβαια για τα φαρμακεία, όπου η ρύθμιση του ωραρίου διασφαλίζει αφενός τη βιολογική ικανότητα του Φαρμακοποιού ώστε να παρέχει με πλήρη διαύγεια και συγκέντρωση τις πολύτιμες για τους πολίτες υπηρεσίες του, αφετέρου δε ένα ικανοποιητικό επίπεδο ορθολογικού ανταγωνισμού μεταξύ των λειτουργούντων Φαρμακείων, κατά τρόπο ώστε να επιτυγχάνεται η αρχή της βιωσιμότητάς τους. Αρχή, η οποία θεμελιώνεται, όπως έχει κρίνει πρόσφατα το Συμβούλιο της Επικρατείας με την ευκαιρία της υπόθεσης για τα πληθυσμιακά κριτήρια, στο Σύνταγμα (αποφάσεις Σ.τ.Ε. 2533/2011 κ.ά.).
3. Είναι προφανές ότι με την «απελευθέρωση» του ωραρίου λειτουργίας τους επιδιώκεται το κλείσιμο της συντριπτικής πλειονότητας των φαρμακείων, τα οποία δεν έχουν τη δυνατότητα να λειτουργούν σε συνεχή βάση. Συνακόλουθα, οδηγεί σε ολιγοπωλιακές καταστάσεις με την κυριάρχηση στην αγορά ελάχιστων μεγάλων «εταιρειών φαρμακείων», με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον καταναλωτή.
4. Είναι έτσι σαφές ότι η ανωτέρω απόφαση του υπουργού Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης έχει εκδοθεί μη νόμιμα, όχι μόνον διότι βασίζεται σε αντισυνταγματική διάταξη αλλά, επιπλέον, υπερβαίνει ακόμη και τα όρια της νομοθετικής εξουσιοδότησης στην οποία επιχειρείται να θεμελιωθεί. Πρωτίστως όμως, είναι ανεφάρμοστη, αφού οδηγεί σε πλήρη σύγχυση γύρω από το ποια όργανα είναι αρμόδια για τον καθορισμό του ωραρίου των φαρμακείων, καθώς και για τις ακολουθητέες διαδικασίες. Άλλωστε, κατά της εν λόγω απόφασης εκκρεμούν στο Συμβούλιο της Επικρατείας, όπως μας ενημερώνει ο συνταγματολόγος Δρ. Απόστολος Παπακωνσταντίνου, που χειρίζεται την υπόθεση αυτή, αιτήσεις ακυρώσεως και αιτήσεις αναστολής εκτελέσεως, με σοβαρές πιθανότητες τελεσφόρησης.
5. Το Υπουργείο Υγείας, αναγνωρίζοντας το αδιέξοδο στο οποίο οδηγήθηκε, επιχείρησε πρόσφατα να θεσπίσει νέα διάταξη νόμου (!) για το ίδιο θέμα, λίγους μόλις μήνες μετά την ψήφιση του νόμου 3918/2011, με προφανή σκοπό να υπερβεί τον ακυρωτικό έλεγχο νομιμότητας του Συμβουλίου της Επικρατείας. Ωστόσο, η διάταξη αυτή απορρίφθηκε, ως γνωστόν, από το Κοινοβούλιο.
6. Ενόψει των ανωτέρω, είναι προφανές ότι η ρύθμιση του νόμου 3918/2011 για τη λεγόμενη «απελευθέρωση» του ωραρίου λειτουργίας των Φαρμακείων είναι ανεφάρμοστη, πρωτίστως διότι η εκδοθείσα υπουργική απόφαση δεν επιλύει, αλλά αντιθέτως, επιτείνει τη σύγχυση ως προς τη δυνατότητα εφαρμογής της ρύθμισης αυτής.
7. Ο Φαρμακευτικός Σύλλογος Αττικής οφείλει, εκ της αρμοδιότητος του, να αντιταχθεί σε κάθε παράνομη ενέργεια, από οποιονδήποτε και αν προέρχεται, που επιδιώκει αυθαίρετα την εφαρμογή de facto καταστάσεων στο ζήτημα του ωραρίου λειτουργίας των Φαρμακείων και να αποτρέψει κινδύνους για τη δημόσια υγεία και την ασφάλεια των πολιτών. Για τον λόγο αυτό, δηλώνει την αταλάντευτη απόφασή του να προβεί, επιλέγοντας υψηλού επιπέδου νομική εκπροσώπηση, σε κάθε νόμιμη ενέργεια για την πλήρη εφαρμογή της φαρμακευτικής νομοθεσίας.
Για το ΦΣΑ
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
Κωνσταντίνος Λουράντος Ηλίας Γιαννόγλου