Επί 12 χρόνια που παρίσταμαι στις Γ.Σ. του ΠΦΣ είτε σαν αναπληρωματικός είτε τα τελευταία 6 σαν τακτικός εκλέκτορας βλέπω και ξαναβλέπω το ίδιο ακριβώς “έργο”..
Στείρες αντιπαραθέσεις, τις περισσότερες φορές επί προσωπικού επιπέδου, που αποπροσανατολίζουν την συζήτηση για τα προβλήματα αλλά κυρίως για την προοπτική και το όραμα του κλάδου.
Αλήθεια υπάρχει όραμα για το μέλλον του φαρμακείου και του φαρμακοποιού στη χώρα αυτή;
Πως αυτό εκφράζεται, μελετάται και οργανώνεται;
Σίγουρα η διεκδίκηση δικαιωμάτων που απορρέουν από θεμελιώδεις λειτουργίες του επαγγέλματος μας και θεμιτές είναι και ουσιαστικές για την επιβίωση ενός έκαστου αλλά και του συνόλου. Όμως ο ΠΦΣ σαν δευτεροβάθμιο όργανο έκφρασης του χώρου του ιδιωτικού φαρμακείου, αλλά και εν πολλοίς και του επαγγέλματος του φαρμακοποιού στη χώρα, δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο σε οικονομικές και γραφειοκρατικές διεκδικήσεις . Κυρίαρχος ρόλος του ήταν, είναι και θα είναι, η δημιουργία και εμφύσηση οράματος για την προσαρμογή και μετεξέλιξη του φαρμακείου στις διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες του χώρου της υγείας.
Επί 25 χρόνια που ασκώ το επάγγελμα πραγματικά πολύ λίγα πράγματα έχουν αλλάξει στο τρόπο της καθημερινής λειτουργίας και πρακτικής στο χώρο του φαρμακείου.
Ας δούμε όμως συνοπτικά τη θέση του φαρμακείου σήμερα στην αγορά.
Το πέρασμα από την “χρυσή” δεκαετία του 2000 στην εποχή της οικονομικής κρίσης και του μνημονίου βρίσκει τα φαρμακεία να συμπιέζονται από τον μονοψωνιστή ΕΟΠΥΥ που ασκεί τη δύναμη του μεταφέροντας το έλλειμμα χρηματοδότησης στη καθυστέρηση αποζημίωσης των προμηθευτών, αλλά και επιβάλλοντας διαρκείς περιορισμούς στην παροχή (θετικές -αρνητικές λίστες), όπως και στη χρήση (αύξηση συμμετοχών) που τελικά έχουν αρνητική επίδραση στην πρόσβαση των πολιτών- και ιδιαίτερα των πιο αδύναμων- στο φάρμακο.
Στον τομέα των παραφαρμάκων-καλλυντικών παρατηρείται το “παράδοξο” της κυριαρχίας του καταναλωτή, που δημιουργείται όχι λόγω της αυξημένης ζήτησης (μιας και αυτή είναι ούτως ή άλλως πολύ περιορισμένη λόγω της ελαττωμένης αγοραστικής δύναμης), αλλά κυρίως λόγω ανάπτυξης του εσωτερικού ανταγωνισμού που ενισχύεται από τη λειτουργία των ηλεκτρονικών καταστημάτων (e-shops), που σαν συνέπεια έχει τον εκμηδενισμό της κερδοφορίας του φαρμακείου. Ουσιαστικά δηλαδή εδώ “βγάζουμε τα μάτια μας” με τα ίδια μας τα χέρια.
Τέλος η πίεση συμπληρώνεται από τους προμηθευτές ( φαρμακαποθήκες-φαρμακευτικές εταιρίες) και την ανεπάρκεια χρηματοδότησης από τον τραπεζικό τομέα που ολοκληρώνουν το ζοφερό περιβάλλον μέσα στο οποίο όλοι καλούμαστε να λειτουργήσουμε.
Είναι λοιπόν πασιφανές ότι το ταξίδι που όλοι ξεκινήσαμε, άλλοι νωρίτερα και άλλοι μεταγενέστερα, δεν πρόκειται να διαρκέσει για πολύ ακόμη . Το μοντέλο λειτουργίας του φαρμακείου που βιώσαμε και βιώνουμε δεν είναι δυνατόν να συνεχίσει να υπάρχει όχι λόγω του περιορισμού της προσφοράς του αλλά λόγω της αλλαγής των κοινωνικών συνθηκών και του αυξανόμενου ανταγωνισμού που αναπτύσσεται μέσα και έξω από αυτό.
Επίσης για να μην παρεξηγηθούμε από τους συναδέλφους που προτείνουν διαρκώς τη μορφή της “επαναστατικής” πάλης, δεν υπερθεματίζουμε εδώ της θεωρίας της κυριαρχίας των αγορών του Adam Smith αλλά μάλλον μιλούμε για ξεπέρασμα του κλασσικού μοντέλου “dispensing”. Εξ' άλλου το μοντέλο αυτό λειτουργίας ήδη εχει καταλυθεί όχι μόνο σε πλουσιότερες ( Μ.Βρετανία, Καναδά, Αυστραλία, Γερμανία, Δανία κλ.) αλλά και σε φτωχότερες από την Ελλάδα χώρες (πχ Πορτογαλία). H σύγχρονη πρόταση λειτουργίας του φαρμακείου θα μπορούσε να συμπεριλάβει την παροχή υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας που προάγουν το επίπεδο υγείας του κοινωνικού συνόλου, και μέσω της συμμόρφωσης στη φαρμακευτική αγωγή αλλά και μέσω της αλλαγής του τρόπου ζωής που οδηγούν σε καλυτέρα αποτελέσματα για την υγεία.
• Ο ένας λοιπόν τομέας επαναπροσδιορισμού της λειτουργίας του φαρμακείου είναι αυτός της θεσμοθετημένης συμμετοχής του στα δίκτυα πρωτοβάθμιας φροντίδας της χώρας για προσφορά υπηρεσιών ενημέρωσης και συμμόρφωσης των ασθενών στη θεραπεία. Πως μπορεί αυτό να γίνει; Με τη τεκμηριωμένη διεκδίκηση συμμετοχικού ρόλου του φαρμακοποιού του ιδιωτικού φαρμακείου και την πιστοποιημένη ένταξη του και συμμετοχή στη λειτουργία των δικτύων ΠΦΥ.
• Ο άλλος τομέας είναι βέβαια η “πολύ-ταλαιπωρημένη” μορφή λειτουργίας των φαρμακείων που έλκει την καταγωγή της από το Ν1963/91 αλλά συνεχίζει να “σέρνεται” χωρίς αποτέλεσμα μέχρι σήμερα. Ο κύριος λόγος είναι ότι ποτέ σαν κλάδος (ατομικά αλλά και σαν ηγεσία) δεν πιστέψαμε πραγματικά ότι μπορεί να λειτουργήσει επιτυχημένα άλλη μορφή πλην της ατομικής επιχείρησης. Οι τελευταίες προσπάθειες της διοίκησης του ΠΦΣ με τη δημιουργία της “επιτροπής μελέτης για τις εταιρείες εκμετάλλευσης φαρμακείων” (αλήθεια με τι κριτήρια επελέγησαν οι συμμετέχοντες;;) που ξεκίνησαν τον Γενάρχη του 2012 με προοπτική πρότασης το καλοκαίρι του ιδίου έτους ακόμη δεν έχουν καταλήξει σε ανακοινώσιμη πρόταση-μορφή λειτουργίας.
Στο σταυροδρόμι λοιπόν αυτό των εξελίξεων δεν είναι δυνατόν η ηγεσία του βαθμιαίου συνδικαλιστικού οργάνου να συνεχίσει να εγκλωβίζεται μόνο στις απόλυτα δικαιολογημένες διεκδικήσεις των οφειλομένων από τον ΕΟΠΥΥ και τα άλλα ασφαλιστικά ταμεία όσο και αν αυτές είναι απαραίτητες για τη συνέχιση λειτουργίας των φαρμακείων.
Πρέπει να σχεδιάσει στρατηγικά το μέλλον του φαρμακείου στη χώρα.
Προς τούτο πρέπει να δημιουργήσει τις κατάλληλες υποδομές εσωτερικά με τη δημιουργία τμήματος εκπαίδευσης-πιστοποίησης που σε συνεργασία με τον ΙΔΕΕΑΦ θα εκπονούν εκπαιδευτικά προγράμματα (με σκοπό την πιστοποίηση συναδέλφων σε νέες υπηρεσίες), και μελέτες για τις ανάγκες του κλάδου (υπάρχουν παλαιότεροι αλλά και νέοι συνάδελφοι που έχουν δείξει δείγματα γραφής και θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στην προσπάθεια αυτή). Η δραστηριότητα αυτή πρέπει να είναι ανοιχτή σε προτάσεις και ιδέες που τεκμηριωμένα και με βάση τη διεθνή εμπειρία ενδυναμώνουν τόσο τον κοινωνικό ρόλο όσο και την συνεισφορά στο σύστημα υγείας. Η παραγωγή γνώσης και εμπειρίας θα ισχυροποιήσει εκτός των άλλων και την διαπραγματευτική δύναμη των προτάσεων μας και την αποτελεσματικότητα τους.
Όσον αφορά τις μορφές λειτουργίας είναι εμφανές ότι ούτε τα οικονομικά δεδομένα ούτε τα πληθυσμιακά-χωροτακτικά κριτήρια μπορούν να συνεχίζουν να υποστηρίζουν επί μακρόν τη λειτουργία 11000 σημείων στη χώρα. Πρέπει να παρουσιαστεί σχέδιο λειτουργίας που με βάση την εθελοντική συμμετοχή θα οδηγεί σε συνενώσεις-συνεργασίες, διατηρώντας την δυνατότητα απασχόλησης των φαρμακοποιών και τη βιωσιμότητα των νέων σημείων.
Οι παραπάνω προτάσεις θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν από πχ. ετήσια συνδρομή μέλους ΠΦΣ της τάξης των €50 που θα έδιναν την οικονομική δυνατότητα για αυτοτελή λειτουργία των δράσεων.
Φυσικά οι δραστηριότητες και οι προτάσεις δεν εξαντλούνται στα παραπάνω αναφερόμενα αλλά αυτά μάλλον αποτελούν τροφή για σκέψη και προβληματισμό. Το ζητούμενο είναι η παραγωγή πολιτικής πρότασης για το μέλλον του φαρμακείου και όχι μόνο η ατελέσφορη διαχείριση της καθημερινότητας. Είναι λοιπόν μεγάλη η ευθύνη της ηγεσίας του ΠΦΣ αλλά και όλων μας να σχεδιάσουμε και να υλοποιήσουμε προτάσεις που να δίνουν νέα προοπτική στην ύπαρξη μας και τη λειτουργία μας.
Θανάσης Γουβάλας
Φαρμακοποιός
Εκλέκτορας ΦΣ Φθιώτιδας στον ΠΦΣ