Αθήνα
Η οικονομική κρίση που βιώνει η ελληνική κοινωνία, δημιουργεί ή επιδεινώνει αδιέξοδα οδηγεί στα άκρα ευάλωτους ανθρώπους, ακόμη και στην αυτοκτονία. Στην Ελλάδα μάλιστα, στην πραγματικότητα οι αυτοκτονίες είναι περισσότερες αυτών που καταγράφονται, επισημαίνει ο μη κυβερνητικός οργανισμός «Κλίμακα», με αφορμή τη 10η Σεπτεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα Πρόληψης για την Αυτοκτονία.
Όπως εξηγεί ο επιστημονικός διευθυντής της «Κλίμακας», ψυχίατρος Κυριάκος Κατσαδώρος, άνθρωποι στην παραγωγική ηλικία, άνεργοι, είναι στην πλειονότητά τους εκείνοι που καλούν στο 1018, τη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία, που λειτουργεί από το 2007 ο μη κυβερνητικός οργανισμός, με την υποστήριξη και την εποπτεία του υπουργείου Υγείας.
Από τις πρώτες αναλύσεις των στοιχείων με βάση τις περίπου 1.800 κλήσεις που έγιναν το α' εξάμηνο του 2013 διαπιστώνεται η ποιοτική διαφοροποίηση στα χαρακτηριστικά των καλούντων σε σχέση με το παρελθόν. Στο μεγαλύτερο ποσοστό τους οι κλήσεις προέρχονται από άτομα 21-25 ετών και 51-55 ετών. Σε ποσοστό 33,3% είναι άνεργοι και ακολουθεί ο ιδιωτικός τομέας με 13,6% -όχι οι ελεύθεροι επαγγελματίες όπως το 2012- και οι συνταξιούχοι με 10,6%.
«Το κυρίαρχο αίτημα πριν λίγα χρόνια είχε να κάνει με θέματα που άπτονται της ψυχικής υγείας. Αυτό το στοιχείο πλέον υπερκαλύπτεται από κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα», εξηγεί ο κ. Κατσαδώρος.
Σύμφωνα με τον ίδιο, στην πραγματικότητα οι αυτοκτονίες είναι περισσότερες αυτών που καταγράφονται. «Στη χώρα μας δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία για τις απόπειρες, οι οποίες σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία είναι 20 φορές περισσότερες των καταγεγραμμένων αυτοκτονιών. Το 2011 είχαμε 477 καταγεγραμμένες αυτοκτονίες, αυτό αντιστοιχεί σε 25-30 απόπειρες αυτοκτονίας την ημέρα ή 10.000 απόπειρες ετησίως», σύμφωνα με τον κ. Κατσαδώρο.
Στην Κρήτη ο υψηλότερος δείκτης αυτοκτονιών
Το διάστημα Ιανουάριος 2013 - Αύγουστος 2013, το σύνολο των περιστατικών που αφορούν αυτοκτονίες και συλλέχθηκαν μέσω του Δικτύου Καταγραφής του Κέντρου Πρόληψης της Αυτοκτονίας ήταν 231 άτομα (195 άντρες και 36 γυναίκες).
Ο κ. Κατσαδώρος υπογραμμίζει πως «ο αριθμός αυτός δεν αντικατοπτρίζει τον αριθμό όλων των αυτοκτονιών που έχουν συμβεί κατά το συγκεκριμένο διάστημα, αλλά τις πληροφορίες που έχουν συλλεχθεί από το δίκτυο καταγραφής». Όπως προκύπτει τόσο από τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ όσο και από την ανάλυση των στοιχείων του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας υπάρχουν κάποιες περιφέρειες με αυξημένο δείκτη αυτοκτονιών «χωρίς να γνωρίζουμε ακόμη τις ακριβείς αιτίες».
Τον υψηλότερο δείκτη αυτοκτονιών εμφανίζει η Κρήτη, όπου το 2011 από το δίκτυο καταγράφηκαν 37 αυτοκτονίες, το 2012, 49 και το 2013 έως τις 27 Αυγούστου 34 αυτοκτονίες. Ακολουθούν η Πελοπόννησος, η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη και η Δυτική Ελλάδα. Όπως εξηγεί ο κ. Κατσαδώρος, «δεν μπορεί να ειπωθεί με απόλυτη έννοια ότι η περιοχή με τα μεγαλύτερα οικονομικά προβλήματα έχει κατ' ανάγκη τα υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονικότητας, παρόλα αυτά η αύξηση και η μείωση της ανεργίας συνδέονται με αντίστοιχη αύξηση ή μείωση της αυτοκτονικότητας».
Σύμφωνα με μελέτη σε 26 χώρες κράτη-μέλη της ΕΕ κατά την περίοδο 1970-2007, 1% αύξηση του δείκτη ανεργίας σχετίζεται με 0,79% αύξηση του δείκτη αυτοκτονιών στις ηλικίες κάτω των 65 ετών. Επιπροσθέτως, αύξηση μεγαλύτερη του 3% στον δείκτη ανεργίας επιφέρει αύξηση της τάξης του 4,45% στις αυτοκτονίες μίας χώρας, με τον αντίκτυπο να είναι ισχυρότερος στις καθαρά παραγωγικές ηλικίες (30- 44 ετών) του ανδρικού πληθυσμού.
Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018
Κατά μέσο όρο, δέκα άνθρωποι καλούν καθημερινά στο 1018, που λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο. Από τις κλήσεις, που είναι ανώνυμες και εμπιστευτικές, οι μισές γίνονται είτε από άμεσα αυτοκτονικά άτομα, δηλαδή πρόκειται για καλούντες που εμφανίζουν αυτοκτονικό ιδεασμό στο παρόν είτε από άτομα που ανησυχούν για κάποιον δικό τους άνθρωπο. Οι υπόλοιπες αφορούν άλλα ζητήματα ψυχοκοινωνικής φύσεως. Προφανώς ακόμα και σε καιρούς κρίσης, η αυτοκτονία παραμένει πολυπαραγοντική, υπογραμμίζει ο κ. Κατσαδώρος. Ποσοστό 90-95% των αυτοχείρων πάσχουν από κάποια ψυχική διαταραχή (κατάθλιψη, σχιζοφρένεια, εξάρτηση από το αλκοόλ και άλλες ουσίες, διαταραχές προσωπικότητας, κ.α.).
Σημειώνεται ότι 90% των αυτοκτονιών μπορούν να προληφθούν εάν το άτομο αναζητήσει βοήθεια ή κάποιος από το περιβάλλον του αντιληφθεί τι συμβαίνει. «Αισιόδοξο» χαρακτηρίζει ο κ. Κατσαδώρος το γεγονός ότι 41% των κλήσεων στο 1018 αφορούν άτομα που καλούν επειδή ανησυχούν για κάποιον δικό τους άνθρωπο.
Το 1018 εντάσσεται στο πλαίσιο του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, που λειτουργεί από την «Κλίμακα». Κατά το α' εξάμηνο του 2013 οι άνθρωποι που παρακολουθούνται από το Κέντρο ανέρχονται σε 575.
Η αυτοκτονία κοινωνικό ταμπού
«Η αυτοκτονία είναι ένα πρόβλημα δημόσιας υγείας και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπιστεί μέσω μίας ενιαίας εθνικής στρατηγικής για την πρόληψη του φαινομένου. Η ελληνική κοινωνία αντιμετωπίζει την αυτοκτονία ως κοινωνικό ταμπού» λέει ο κ. Κατσαδώρος και εξηγεί: «Η αύξηση των αυτοκτονιών δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της κοινωνικοοικονομικής κρίσης, που πλήττει τον ελληνικό πληθυσμό. Δεν είναι μόνο αποτέλεσμα μίας ψυχικής ασθένειας, που δεν ρυθμίστηκε επιτυχώς. Είναι, επίσης, αποτέλεσμα του εφησυχασμού, της ενοχής και του φόβου να αναγνωρίσουμε τι συμβαίνει δίπλα μας. Το στίγμα της αυτοκτονίας εκφράζεται ποικιλοτρόπως. Γνωρίζουμε έναν αριθμό σπιτιών μέσα στα οποία αυτοκτόνησαν άνθρωποι και δεν βρίσκονται πλέον γι' αυτά ούτε ενοικιαστές ούτε και αγοραστές. Κανείς δεν θέλει να έχει ένα τέτοιο σπίτι στην κατοχή του. Γνωρίζουμε ότι ο κίνδυνος αυτοκτονίας για τα ευάλωτα άτομα αυξάνει σε περίπτωση που έχει αυτοκτονήσει ή αποπειραθεί να αυτοκτονήσει κάποιο μέλος της οικογένειας. Η εμπειρία μας έδειξε ότι όταν μία αυτοκτονία συμβεί σε δημόσιο χώρο, όπως π.χ. σταθμό τρένων, αυτό θα έχει επιπτώσεις στην ψυχική υγεία του οδηγού, αλλά και σε έναν μεγάλο αριθμό ατόμων, που ήταν παρόντα».
Χαρακτηρίζει «αμήχανη» τη στάση της Πολιτείας και κάνει λόγο για άγνοια και μη δυνατότητα αναγνώρισης και αντιμετώπισης του αυτοκτονικού ασθενούς από τις διάφορες επαγγελματικές ομάδες (ιατροί της πρωτοβάθμιας περίθαλψης, εκπαιδευτικοί, ιερείς κ.λπ.) που επιδείνωσαν την κατάσταση. Η«Κλίμακα» έχει προτείνει στην Πολιτεία την εθνική στρατηγική για την πρόληψη του φαινομένου. Το έργο, όπως λέει ο κ. Κατσαδώρος, έχει πάρει έγκριση σκοπιμότητας, όμως η Πολιτεία ακόμη δεν έχει προχωρήσει στην υλοποίησή του.
Ο ρόλος των ΜΜΕ
Αναφερόμενος στον ρόλο των μαζικών μέσων ενημέρωσης, ο κ. Κατσαδώρος υπογραμμίζει ότι «περιγράφουν μια αυτοκτονία ως ηρωική πράξη με πολιτικό περιεχόμενο, όμως, αυτό δεν συνηχεί με την πραγματικότητα. Η αυτοκτονία δεν θα πρέπει να υπεραπλουστεύεται. Παρά την ειδησεογραφική αξία που μπορεί να έχει, η λεπτομερής περιγραφή μιας αυτοκτονίας (τόπος, τρόπος κ.λπ.) έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να οδηγήσει σε μιμητικές συμπεριφορές».
Στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, στις 10 Σεπτεμβρίου, οργανώνονται από την «Κλίμακα» σειρά εκδηλώσεων, όπου θα παρουσιαστούν η επίσημη ελληνική έκδοση των οδηγών του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), με τίτλο «Πρόληψη της Αυτοκτονίας: Μια πηγή ενημέρωσης για τους αστυνομικούς, τους πυροσβέστες κι άλλες υπηρεσίες πρώτης γραμμής» και «Πρόληψη της Αυτοκτονίας: Μια πηγή ενημέρωσης για τους επαγγελματίες των ΜΜΕ».
Η «Κλίμακα», εξάλλου, θα είναι παρούσα, στις 24- 28 Σεπτεμβρίου, στο Όσλο της Νορβηγίας, όπου πρόκειται να πραγματοποιηθεί το Παγκόσμιο Συνέδριο της Διεθνούς Ένωσης για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, που διοργανώνεται κάθε δύο χρόνια από τη Διεθνή Ένωση για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας (IASP) «Πρόληψη της Αυτοκτονίας σε 5 ηπείρους - Καινοτόμες παρεμβάσεις και θεραπείες».
health.in.gr, ΑΠΕ-ΜΠΕ