Διαστάσεις χιονοστιβάδας παίρνει το σκάνδαλο Novartis! Εμπλέκεται και πρώην πρωθυπουργός!

- Πρώην πρωθυπουργός στο Novartis-gate
- Τρεις πρώην υπουργοί, γιατροί και καθηγητές πανεπιστημίου στο στόχαστρο του FBI
- Η επιθετική πολιτική της Novartis εξηγείται από το γεγονός ότι η Ελλάδα αποτελεί χώρα αναφοράς, που καθορίζει τις τιμές φαρμάκου και σε άλλες ευρωπαϊκές Χώρες.

- 2,43 δισ. ευρώ η φαρμακευτική δαπάνη το 2004 

- 4,53 δισ. ευρώ η φαρμακευτική δαπάνη το 2008 

- 5,09 δισ. ευρώ η φαρμακευτική δαπάνη το 2009 

- Από το 2012 το υπουργείο Υγείας γνώριζε επίσημα τι συνέβαινε μεταξύ Novartis και στελεχών του. Στο πόρισμα που «χάθηκε» περιλαμβάνονται ονόματα γιατρών και στελεχών του υπουργείου που πήγαιναν σε «επιστημονικά» συνέδρια της Novartis.

- Τα ονόματα γιατρών και στελεχών του υπουργείου που εντοπίζονται στο πρώτο πόρισμα, έπρεπε να ερευνηθούν και να σταλεί η υπόθεση στον εισαγγελέα 

Διαβάστε παρακάτω όλο το ρεπορτάζ της εφημερίδας Documento:

Μια απόπειρα αυτοκτονίας, ένα βίντεο που εμπλέκει πρώην πρωθυπουργό και πρώην υπουργούς καθώς και δύο προστατευόμενοι μάρτυρες συνθετουν το παζλ ενός απίστευτου θρίλερ που παίζεται το τελευταίο διάστημα στην Αθήνα, με αφορμή έρευνα των αμερικανικών αρχών για ύποπτες δραστηριότητες της ελβετικής φαρμακοβιομηχανίας Novartis στην Ελλάδα.

Τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ και το FBI οδηγούν σε ένα πλέγμα διαφθοράς με αιχμή την ιδιότυπη τριγωνική συναλλαγή φαρμακοβιομηχανίας, πολιτικών και γιατρών.


To «Documento» αποκαλύπτει νέα στοιχεία για τον τρόπο δράσης τους: με καύσιμη ύλη μαύρο χρήμα και «κρυφές» εταιρείες καθορίζουν τις τιμές των φαρμάκων και επιβάλλουν συγκεκριμένα σκευάσματα στους ασφαλισμένους σε πολλαπλάσιες τιμές.

Ερευνα: Κώστας Βαξεβάνης, Βαγγέλης Τριάντης, Εϋη Απολλωνάτου, Βασίλης Ανδριανόπουλος

• Εν συντομία 

Μια απόπειρα αυτοκτονίας, δυο προστατευόμενοι μάρτυρες και ένα βίντεο που εμπλέκει πρώην υπουργούς και πρώην πρωθυπουργό συνθέτουν το παζλ ενός απίστευτου θρίλερ που παίζεται το τελευταίο διάστημα στην Αθήνα με αφορμή έρευνα των αμερικανικών αρχών για ύποπτες δραστηριότητες της ελβετικής φαρμακοβιομηχανίας Novartis στην Ελλάδα. Τα στοιχεία που έχουν συγκεντρώσει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ (SEC) και το FBI φαίνεται πως οδηγούν σε ένα πλέγμα διαφθοράς, το οποίο ξεκινάει από τα πολιτικά πρόσωπα που υπογράφουν ας πολιτικές και τις τιμές των φαρμάκων και επεκτείνεται έως τον ΕΟΦ, τους γιατρούς και τους κρατικούς λειτουργούς.

• Γιατί ενδιαφέρει 

Η υπόθεση Novartis αποκαλύπτει την ιδιότυπη τριγωνική συναλλαγή φαρμακοβιομηχανίας, πολιτικών και γιατρών. Σε αγαστή συνεργασία, οι τρεις κυρίαρχοι του τομέα υγείας και με καύσιμη ύλη μαύρο χρήμα και κρυφές εταιρείες καθορίζουν τις τιμές των φαρμάκων και παράλληλα επιβάλλουν κατευθυνόμενη συνταγογράφηση πλασάροντας συγκεκριμένα φάρμακα στους ασφαλισμένους σε πολλαπλάσιες τιμές, σε βάρος των πολιτών και του δημόσιου συμφέροντος.

Η ελβετική φαρμακοβιομηχανία, η οποία βρίσκεται υπό έρευνα από τις αμερικανικές αρχές για τη δραστηριότητά της στην Ελλάδα, φαίνεται πως έχει δημιουργήσει ένα πλέγμα διαφθοράς, το οποίο ξεκινάει από τα πολιτικά πρόσωπα που υπογράφουν τις πολιτικές και τις τιμές των φαρμάκων και επεκτείνεται έως τον ΕΟΦ, τους γιατρούς και τους κρατικούς λειτουργούς. Όσο διερωτάται κάποιος γιατί η ελληνική Δικαιοσύνη και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί, παρότι είχαν ερεθίσματα και καταγγελίες, δεν έκαναν τις δικές τους έρευνες, οι αποκαλύψεις είναι συγκλονιστικές.

Ένα από τα ισχυρά στοιχεία που διαθέτουν είναι ένα βίντεο που καταγράφει συνάντηση Ελλήνων και ξένων στελεχών της Novartis στην Ελλάδα.

Στο βίντεο αυτό υψηλόβαθμο στέλεχος ομολογεί στους συνεργάτες του ότι το φάρμακο που έχει διατεθεί στην αγορά παρουσιάζει προβλήματα τα οποία έχει διαπιστώσει και ο εσωτερικός έλεγχος. Τους ενημερώνει ωστόσο πως η αναφορά του ελέγχου θα κρυφτεί και θα ληφθούν μέτρα ώστε να εμφανιστούν όλα καλά.

Η τακτική αυτή δεν είναι ξένη για τη Novartis. Η εταιρεία έχει κατηγορηθεί στην Ιαπωνία ότι πλάσαρε τρία φάρμακα, το Tasigna για τη λευχαιμία και τα Gleevec και Diovan για την υπέρταση ενώ στελέχη της είχαν φροντίσει να αλλάξουν τα στοιχεία των κλινικών μελετών και να κρύψουν τις παρενέργειες.

Είναι η πρώτη φορά όμως που οι διωκτικές αρχές έχουν ομολογία των στελεχών σε βίντεο. Στο ίδιο βίντεο, στέλεχος της ελληνικής Novartis ενημερώνει για την πορεία της εταιρείας στην Ελλάδα, η οποία παρά την κρίση παρουσιάζει υψηλά κέρδη και θα συνεχίσει την ανοδική πορεία της γιατί διαθέτει καλές σχέσεις με τρεις υπουργούς της εποχής εκείνης (2012) και έναν πρώην πρωθυπουργό, για τον οποίο λέει χαρακτηριστικά «έχει και προσωπικό ενδιαφέρον».

Παράλληλα θυγατρικές εταιρείες που όπως καταγράφεται στην αμερικανική έρευνα μοίραζαν μαύρο χρήμα στην Ελλάδα, βίντεο με ομολογίες στελεχών της Novartis ότι ρίχνουν στην αγορά φάρμακα με αμφίβολα αποτελέσματα, αλλά και απλά στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι οι υπεύθυνοι υγείας και κυρίως οι υπουργοί συμβάδιζαν περιέργως με τις ανάγκες της φαρμακοβιομηχανίας.

Φυσικά δεν το έκαναν παράνομα, αφού αυτοί διαμόρφωναν τους νόμους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει ο ρόλος καθηγητών πανεπιστημίων και επιστημόνων, που προσφέρουν το όνομά τους, την ιδιότητά τους και φυσικά τις υπηρεσίες τους στη φαρμακοβιομηχανία προσφέροντας επιστημονικοφάνεια στη χρόνια διαφθορά. Όπως αποκαλύπτει μάλιστα το Documento, το 2013η εταιρεία είχε διοργανώσει μαζί με άλλες φαρμακευτικές εταιρείες «επιστημονική» αποστολή στο Βερολίνο, στην οποία συμμετέχουν όσοι κατέχουν στρατηγικές θέσεις στο ελληνικό δημόσιο και καθορίζουν την πολιτική φαρμάκου. Τα έξοδα φυσικά τα πληρώνει η Novartis με άλλες φαρμακευτικές και ο έλεγχος από τον ΕΟΦ αποφεύγεται με δωρεές από παρένθετη εταιρεία. Παρότι όλα αυτά συμβαίνουν στην Ελλάδα, δεν αφορούν μόνο την Ελλάδα που έφτασε να πληρώνει 5 δια για φαρμακευτικές δαπάνες. Η Ελλάδα είναι το κέντρο του ενδιαφέροντος γιατί αποτελεί χώρα αναφοράς, που καθορίζει τις τιμές φαρμάκου και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Στην αποκάλυψη αυτής της υπόθεσης το Hot Doc, χωρίς να το γνωρίζει, έπαιξε τον δικό του ρόλο πριν από περίπου έναν χρόνο. To Documento συνεχίζει σήμερα, ανοίγοντας την υπόθεση. Δεν πρόκειται μόνο για θέμα διαφθοράς, αλλά και δημόσιας υγείας. Ο Έλληνας υπερκαταναλώνει φάρμακα, μέσα από κατευθυνόμενη συνταγογράφηση, ενώ η αθλιότητα αποκτά κάθε μέρα επιστημονική πιστοποίηση.

Επιχείρηση «Αντίδοτο»

Το καλοκαίρι του 2016, το περιοδικό Hot Doc δέχθηκε ένα τηλεφώνημα από τον δικηγόρο Παύλο Σαράκη. ο οποίος δήλωσε πως έκανε μια έρευνα για σκάνδαλο φαρμακευτικών εταιρειών, η οποία ενδιέφερε τις αμερικανικές αρχές. Μας ζήτησε για τον λόγο αυτό δύο τεύχη με έρευνες του περιοδικού. Το ένα (τεύχος 64) αφορούσε καταστάσεις με ονόματα γιατρών που εμφανίζονταν να χρηματίζονται από τη φαρμακοβιομηχανία Pfizer για να συνταγογραφούν το Lipitor, γνωστό φάρμακο για τη χοληστερίνη. Το άλλο τεύχος (9) αφορούσε έρευνα για τον καθηγητή Νίκο Μανιαδάκη, ο οποίος ήταν σύμβουλος του υπουργού Υγείας, εισηγητής των πολιτικών για το φάρμακο και διαπραγματευτής με την τρόικα για θέματα φαρμάκου. 

Ταυτόχρονα, όπως αποκάλυπτε το Hot Doc, ο Νίκος Μανιαδάκης είχε μια εταιρεία, ως διαχειριστής της οποίας εμφανιζόταν η σύζυγός του και γνωστή τραγουδίστρια Χριστίνα Φαρμάκη, που εισέπραττε ποσά από φαρμακοβιομηχανίες για διάφορες μελέτες οι οποίες, παρά τις υποσχέσεις του κ. Μανιαδάκη, ουδέποτε μας γνωστοποιήθηκαν. Δηλαδή ο διαπραγματευτής του δημοσίου με τις εταιρείες φαρμάκου εισέπραττε από τις εταιρείες. Δεν αποτελούσε μόνο θέμα ηθικής και σύγκρουσης συμφερόντων, αλλά και ουσιαστικό. Έπρεπε να ερευνηθεί αν ο κ. Μανιαδάκης είχε προσφέρει πραγματικές υπηρεσίες για τις οποίες είχε αμειφθεί.

Τα τεύχη με τις δύο έρευνες παραδόθηκαν στον δικηγόρο Παύλο Σαράκη, το γραφείο του τα έδωσε στις αμερικανικές αρχές και αποτέλεσαν τη βάση για την έρευνα της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ (SEC) αλλά και του FBI για τη Novartis στην Ελλάδα.

Τον Αύγουστο του 2016 πλήθος στοιχείων παραδόθηκαν στις αμερικανικές αρχές, μαζί με τις μαρτυρίες δύο πρώην στελεχών της Novartis. Οι αναφορές των μαρτύρων, που μπήκαν σε πρόγραμμα προστασίας (τα ονόματά τους είναι στη διάθεση του Documento), αποτέλεσαν την απαρχή μιας εκτεταμένης επιχείρησης με την κωδική ονομασία «Αντίδοτο» και στόχο τη Novartis.

Ο δικηγόρος Παύλος Σαράκης, ο οποίος συνεργάζεται με τις αμερικανικές αρχές για τη διαλεύκανση της υπόθεσης Novartis-gate. φέρεται να είναι αυτός που οδήγησε τους μάρτυρες να καταθέσουν στις ΗΠΑ

Φακέλωσαν 45.000 γιατρούς 

Οι δύο προστατευόμενοι μάρτυρες, εκτός από τις καταθέσεις τους όπου περιγράφουν όσα συνέβαιναν στο ελληνικό τμήμα της Novartis, έχουν καταθέσει και έγγραφα από τα οποία αποδεικνύεται ο χρηματισμός γιατρών. Φαίνεται ότι η Novartis στην Ελλάδα είχε τέσσερις εταιρείες δορυφόρους οι οποίες είχαν αναλάβει τούς χρηματισμούς. Οι εταιρείες αυτές πρόσφεραν εταιρικές πιστωτικές κάρτες στους «συνεργαζόμενους» γιατρούς και αξιωματούχους, οι οποίοι έκαναν ανωνύμως αναλήψεις χιλιάδων ευρώ από ΑΤΜ.

Σύμφωνα με τις καταθέσεις, πάνω από 4.500 γιατροί ήταν στο σύστημα χρηματισμού της Novartis, προκειμένου να γράφουν φάρμακα της εταιρείας. Η φαρμακευτική είχε ένα τεράστιο αρχείο με τις συνήθειες, τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες 45.000 γιατρών. Ο έλεγχος της κατευθυνόμενης συνταγογράφησης γινόταν ηλεκτρονικά. Η Novartis είχε κάνει δώρο στους γιατρούς το λογισμικό με το οποίο επικοινωνούσαν με το σύστημα συνταγογράφησης του υπουργείου Υγείας. Από αυτό το λογισμικό έλεγχε και πόσα φάρμακα της εταιρείας συνταγογραφούσαν προκειμένου να τους ανταμείβει.

Το 2008 φαρμακοβιομηχανία η Novartis, ενώ ήταν τέταρτη σε παγκόσμια κατάταξη, στην Ελλάδα κατείχε την πρώτη θέση στην αγορά. Η επιθετική πολιτική της Novartis δεν περιοριζόταν σε γιατρούς που εφάρμοζαν εντολές με το αζημίωτο. Στο payroll της εταιρείας υπήρχαν, σύμφωνα με τις καταθέσεις, επιφανείς καθηγητές πανεπιστημίου και φυσικά κρατικοί λειτουργοί.

Σύμφωνα με τα στοιχεία των αμερικανικών αρχών, στην Ελλάδα η Novartis εφάρμοζε ένα εξελιγμένο σύστημα διαφθοράς, στα πρότυπα αυτού που είχε εφαρμόσει στην Κίνα και για το οποίο έχει καταδικαστεί.

Η απόπειρα αυτοκτονίας και ο παραλίγο μάρτυρας Μάριος Σαλμάς 

Οι αμερικανικές αρχές έχουν προσεγγίσει ως σήμερα πάνω από δέκα στελέχη της Novartis στην Ελλάδα. Οι περισσότεροι ανήκουν στον κεντρικό πυρήνα διοίκησης της εταιρείας αλλά και στο τμήμα δημοσίων σχέσεων που είχε την ευθύνη χειρισμού των δημοσιογράφων. Οι Αμερικανοί έκαναν μεγάλη προσπάθεια να προσεγγίσουν 8Γ αντιπροσώπου ένα από τα στελέχη της εταιρείας που από το 2008-2011 οργάνωσε την πολιτική προώθησης των φαρμάκων στην Ελλάδα. Το 2011 μετακόμισε μαζί με την οικογένειά του στα κεντρικά της εταιρείας στη Βασιλεία της Ελβετίας. Πρόκειται για τον Ν.Τ., ο οποίος επιχείρησε να αυτοκτονήσει το βράδυ της Πρωτοχρονιάς. Ο Ν.Τ. βρισκόταν στο μπαρ Galaxy του Hilton στον 13ο όροφο του ξενοδοχείου. Κάποια στιγμή ή κατάλαβε ή θεώρησε ότι τον παρακολουθούν και επιχείρησε να πηδήξει, φωνάζοντας «δεν θα την πληρώσω εγώ, δεν θα μου τα φορτώσετε, θα πέσω κάτω». Ο υπάλληλος της Novartis μεταφέρθηκε σε ψυχιατρική κλινική σε άσχημη κατάσταση. Είναι μάλλον αξιοπερίεργο ότι οι ελληνικές αρχές δεν έδειξαν από την πρώτη στιγμή να αντιμετωπίζουν την απόπειρα στο πλαίσιο των αποκαλύψεων των ημερών. Την αντιμετώπισαν ως απόπειρα από κάποιον διαταραγμένο.

Στην αξιολόγηση των Αμερικανών σοβαρός μάρτυρας θεωρήθηκε ο πρώην υπουργός Υγείας Μάριος Σαλμάς. Ο πρώην υπουργός, σύμφωνα με τους προστατευόμενους μάρτυρες, είχε συγκρουστεί με τη Novartis. Αφενός είχε κατεβάσει τις τιμές των φαρμάκων σε πολύ χαμηλά επίπεδα, αφετέρου είχε προωθήσει στους ελεγκτικούς μηχανισμούς καταγγελίες για χρηματισμό γιατρών και κρατικών υπαλλήλων από τη Novartis. Περιέργως οι καταγγελίες μετά τις έρευνες δεν ευδοκίμησαν, αν και όπως προκύπτει από τα στοιχεία που δημοσιοποιεί το Documento ήταν στοιχειοθετημένες και θα μπορούσαν να οδηγήσουν στη διακίνηση του χρήματος.

Ο πρώην υπουργός δεν έχει καταθέσει έως τώρα αν έχουν και οι Αμερικάνοι όλα τα έγγραφα και τις εκθέσεις που προέκυψαν με εντολή του.

Ο πρώην υπουργός Υγείας είχε συγκρουστεί με τη Novartis, καθώς είχε προωθήσει σε ελεγκτικούς μηχανισμούς καταγγελίες εναντίον γιατρών και στελεχών της εταιρείας. 

Ψάχνουν τους υπουργούς, βρήκαν διαθέσιμο πρωθυπουργό 

Παρότι οι προστατευόμενοι μάρτυρες δεν έχουν καταθέσει συγκεκριμένα στοιχεία για χρηματισμό υπουργών, έχουν καταστήσει σαφές ότι από το 2008 τόσο οι υπουργοί Ανάπτυξης (που την εποχή εκείνη είχαν ευθύνη για την τιμή του φαρμάκου) όσο και οι υπουργοί Υγείας, είτε από άγνοια είτε επειδή εξυπηρετούσαν σκοπιμότητες, εμφάνιζαν αλλοπρόσαλλη και μη συμφέρουσα συμπεριφορά ως προς τις τιμές φαρμάκου. Επειδή η Ελλάδα ήταν συνήθως μία από τις τρεις χώρες που καθόριζαν την τιμή φαρμάκου στην Ευρώπη, οι φαρμακοβιομηχανίες έδειχναν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις «ελληνικές τιμές». Σκοπός ήταν ή να μην καθορίζονται συχνά οι τιμές ή να καθορίζονται με εισαγωγή νέων φαρμάκων υψηλών τιμών.

Την εποχή των μνημονίων η τρόικα απαιτούσε η Ελλάδα να μην εισάγει και να μην ορίζει τιμές σε νέα φάρμακα. Ως το 2013 δεν υπήρξε πλασάρισμα νέου φαρμάκου με πατέντα. Το 2013, ο Άδωνις Γεωργιάδης ως υπουργός Υγείας ανακοίνωσε την εισαγωγή νέων φαρμάκων πατέντας. Ανάμεσά τους και νέα φάρμακα της Novartis, υψηλών τιμών (Jakavi 4.236 ευρώ, Signifor 3.995 ευρώ, Votubia 2.771 ευρώ κ.λπ.). Ο Άδωνις Γεωργιάδης, μιλώντας στο Documento, υποστήριξε πως αυτή η εισαγωγή νέων φαρμάκων ήταν επιβεβλημένη και καθόλου εκ του πονηρού: 

«Ισα ίσα που επί της δικής μου υπουργίας βάλαμε για πρώτη φορά σε κυκλοφορία περίπου 450 καινούργια φάρμακα. Αυτό έγινε σε συνεννόηση και συνεργασία με την τρόικα, η οποία το δέχτηκε. Ήταν αδιανόητο να υπάρχουν φάρμακα τα οποία κυκλοφορούν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και τα καταναλώνουν ασθενείς και να μην τα αποζημιώνει το δικό μας σύστημα, με αποτέλεσμα να αναγκάζονται ασθενείς να τα φέρνουν από το εξωτερικό και να τα πληρώνουν από την τσέπη τους. Αυτός ήταν ο λόγος. Απλώς η τρόικα στον έλεγχο της δαπάνης φοβόταν ότι τα καινούργια φάρμακα θα έβγαζαν τη δαπάνη πολύ πάνω. Εμείς όμως αν θυμάστε βάλαμε το clawback στα φάρμακα, άρα “κλειδώσαμε” τη δαπάνη γιατί μπήκε το clawback». Η εισαγωγή των νέων φαρμάκων καθόρισε ωστόσο τις τιμές σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Οι Αμερικανοί θεωρούν ότι πολλές από τις πολιτικές κινήσεις που έγιναν προς όφελος της Novartis δεν ήταν τυχαίες. Γνωρίζουν όμως επίσης πως είναι δύσκολο να υπάρξουν αποδείξεις εναντίον πολιτικών, εκτός αν βρεθούν τραπεζικοί λογαριασμοί ή αν μιλήσουν οι ίδιοι οι υπουργοί. Κάποιος πάντως που τον πλησίασαν τους ζήτησε ως αντάλλαγμα να γίνει πρωθυπουργός.

Με ιδιαίτερο σκεπτικισμό αντιμετωπίζουν οι Αμερικανοί τις κινήσεις της ελληνικής Δικαιοσύνης. Όπως λένε χαρακτηριστικά, «ενώ είχαν χρόνια τα στοιχεία, τα έβαζαν στα συρτάρια και τώρα που χρειάζονται προσεκτικές κινήσεις στην τελική ευθεία, κάνουν θόρυβο».

Η επιθετική πολιτική του ελβετικού κολοσσού

Ο σημαντικός ρόλος της Ελλάδας στη διαμόρφωση της τιμής του φαρμάκου 

Ρεπορτάζ Βαγγέλης Τριάντης

•  Εν συντομία 

Η Novartis ήταν η μία από τις μόλις δύο εταιρείες που έβγαλαν φάρμακο σε κυκλοφορία στο διάστημα από το 2010 μέχρι και το 2013.

• Γιατί ενδιαφέρει 

Το καθεστώς τιμολόγησης του φαρμάκου στην Ελλάδα καθορίζει την τιμή του σε όλη την Ευρώπη.

Η χώρα μας είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη διαμόρφωση των τιμών των φαρμάκων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Συγκεκριμένα, οι τιμές των φαρμάκων που είναι πατενταρισμένα διαμορφώνονται με βάση τον μέσο όρο τιμών στις τρεις πιο φθηνές χώρες της ΕΕ των 27.

Μεταξύ αυτών συγκαταλέγεται συνήθως η Ελλάδα, όπως επίσης και η Πορτογαλία, καθώς είθισται σε αυτές τις δύο χώρες οι τιμές των φαρμάκων να διαμορφώνονται χαμηλότερα σε σχέση με τις υπόλοιπες. Με λίγα λόγια, η Ελλάδα αποτελεί -σύμφωνα με στελέχη της αγοράς του φαρμάκου- χώρα αναφοράς για τη διαμόρφωση της τελικής τιμής του φαρμάκου. Υψηλότερες τιμές σημαίνουν αυτόματα και μεγαλύτερα κέρδη για τις φαρμακοβιομηχανίες.

Από το 2008 και μετά, η Novartis ακολούθησε πιο επιθετική πολιτική στη χώρα μας, προκειμένου να κατακτήσει μεγαλύτερο μερίδιο στην αγορά του φαρμάκου. Η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη, άλλωστε, κάλπαζε με αυξητικούς ρυθμούς από το 2004 και μετά. Eivat χαρακτηριστικό ότι από 2,43 δισ. ευρώ που ήταν το 2004, ανήλθε σε 4,53 δισ.
ευρώ το 2008 και 5,09 δισ. ευρώ το 2009. Το 2010 η Novartis κατέκτησε την πρώτη θέση στη φαρμακευτική αγορά της Ελλάδας. Σε δημοσιεύματα της εποχής γίνεται λόγος για 12 εκατ. συσκευασίες προϊόντων που παράγονταν σε τρία εργοστάσια στην Αττική, καθώς επίσης και για πρόγραμμα 90 κλινικών μελετών για σκευάσματα που κυκλοφορούσαν στην Ελλάδα, συνολικής επένδυσης πάνω από 10 εκατ. ευρώ.

Όμως την ίδια χρονιά τα πράγματα άλλαξαν για τον κλάδο του φαρμάκου στη χώρα μας. Οι πιέσεις από την τρόικα προς τον τότε υπουργό Υγείας για μειώσεις της φαρμακευτικής δαπάνης ήταν μεγάλες. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2010 για πρώτη φορά η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη μειώθηκε κατά 16,5%. Πτωτική πορεία ακολούθησαν και οι τιμές των φαρμάκων τα επόμενα χρόνια, ενώ από το 2010 μέχρι και το 2013 δεν κυκλοφόρησε κανένα νέο φάρμακο στην ελληνική αγορά.

Μοναδικές εξαιρέσεις, οι εταιρείες Novartis και Teva. Η πρώτη κυκλοφόρησε το 2011 το φάρμακο Gilenya. Ένα φάρμακο το οποίο χορηγείται σε ασθενείς που πάσχουν από σκλήρυνση κατά πλάκας. Η κυκλοφορία του φαρμάκου συνοδεύτηκε από δημοσιεύματα σε διάφορα ΜΜΕ που ανέλυαν τις ιδιότητες του.

Το φάρμακο για την ωχρά κηλίδα 

Ένα από τα φάρμακα της Novartis το οποίο κυκλοφορεί ευρέως και στην Ελλάδα είναι το Lucentis. Πρόκειται για φάρμακο το οποίο χορηγείται σε ασθενείς με οφθαλμολογικές παθήσεις και συγκεκριμένα για τη θεραπεία της ωχράς κηλίδας. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, οι ασθενείς που πάσχουν από τη συγκεκριμένη πάθηση ανέρχονται σε 50.000 στη χώρα μας, νούμερο που συνιστά ποσοστό πενταπλάσιο από το ευρωπαϊκό.

Το 2014 η Αρχή Ανταγωνισμού της Γαλλίας διέταξε έρευνα σε βάρος της Novartis και της Roche για το συγκεκριμένο φάρμακο. Αφορμή στάθηκε η απόφαση της αντίστοιχης αρχής στην Ιταλία να επιβάλει πρόστιμο ύψους 182,5 εκατομμυρίων ευρώ στις δύο εταιρείες, εκτιμώντας ότι οι όμιλοι συνεννοήθηκαν το 2011 προκειμένου να προωθήσουν το συγκεκριμένο φάρμακο σε βάρος του φαρμάκου Avastin, το οποίο όμως είναι 40 φορές φθηνότερο. Σύμφωνα μάλιστα με την ιταλική Αρχή Ανταγωνισμού, η συμφωνία των δύο εταιρειών είχε ως αποτέλεσμα το κόστος στην κοινωνική ασφάλιση της χώρας να ανέλθει σε 600 εκατ. ευρώ ετησίως.

Όλα πληρωμένα από τη Novartis σε ανθρώπους-κλειδιά 

Συνέδρια και ταξίδια-δώρα από τη φαρμακοβιομηχανία μέσω παρένθετων εταιρειών σε αυτούς που καθορίζουν τις τιμές των φαρμάκων 

Οι μεθοδεύσεις της Novartis στην Ελλάδα δεν ήταν άγνωστες στις ελληνικές αρχές ούτε, κυρίως, στους υπουργούς. Το σύνολο σχεδόν του στελεχιακού δυναμικού του υπουργείου Υγείας που υπηρετούσε σε καίρια πόστα και καθόριζε την τιμή του φαρμάκου απολάμβανε δωρεάν ταξίδια με χορηγίες της Novartis και άλλων εταιρειών φαρμάκου. Τα ταξίδια διοργανώνονταν με «επιστημονικό αντικείμενο» από εταιρείες των οποίων αν ξύσεις την επιφάνεια βρίσκεις τη φαρμακοβιομηχανία και τις σκοπιμότητές της. Στις 3-7 Νοεμβρίου του 2012 διοργανώνεται στο Βερολίνο συνέδριο για τη Φαρμακοοικονομία από τη Διεθνή Εταιρεία φαρμακοοικονομίας και Ερευνας Αποτελεσμάτων (ISPOR). Σ’ αυτό συμμετέχουν πάνω από 40 στελέχη του υπουργείου Υγείας και εποπτευόμενων οργανισμών. Ανάμεσά τους σύμβουλοι υπουργών, μέλη των επιτροπών που καθορίζουν την τιμή των φαρμάκων, γιατροί και καθηγητές από τον χώρο της δημόσιας υγείας. Θεωρητικά πρόκειται για επιστημονικό συνέδριο ενός οργανισμού που φροντίζει στον τίτλο του να εμφανίζεται ως επιστημονική οργάνωση. Τους Έλληνες συμμετέχοντες στο συνέδριο στέλνει με έξοδά του το ελληνικό τμήμα της ISPOR, το οποίο διευθύνει η Μαρία Γείτονα, αναπληρώτρια καθηγήτρια Οικονομικών Υγείας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.

Στη διοίκηση του ελληνικού παραρτήματος συμμετέχουν ακόμη ο καθηγητής Γιάννης Υφαντόπουλος, η Δήμητρα Λαμπρέλλη, το στέλεχος της Novartis Μαγδαληνή Χατζίκου και ο Νίκος Καραπάνος, μέλος της Επιτροπής Τιμολόγησης Φαρμάκων.

Η ISPOR πληρώνει τα έξοδα για τη μετάβαση και παραμονή σαράντα και πλέον ατόμων στο Βερολίνο επί πέντε μέρες. Ανάμεσα στους συμμετέχοντες στο συνέδριο είναι ο σύμβουλος των υπουργών Υγείας Νίκος Μανιαδάκης, η πρόεδρος της Επιτροπής Τιμολόγησης Φαρμάκων Ζωή Δέδε, η σύμβουλος της γενικής γραμματέα Δημόσιας Υγείας Βασιλική Μπάμπαλη, στελέχη του ΕΟΠΥΥ, των πανεπιστημίων και δημόσιων νοσοκομείων. Πού όμως βρίσκει τα χρήματα μια εταιρεία της οποίας οι δραστηριότητες δεν αποφέρουν έσοδα; Σύμφωνα με όσα καταθέτει αργότερα η πρόεδρος του ελληνικού τμήματός της Μαρία Γείτονα σε έρευνα της Επιθεώρησης Δημόσιας Διοίκησης, τα χρήματα προέρχονται από δωρεές. Το συγκεκριμένο ταξίδι πληρώθηκε από προσφορά της εταιρείας Ελληνική Εκπαιδευτική Εταιρεία.

Το τρίγωνο της αμαρτίας

Ποια όμως είναι η γαλαντόμο Εκπαιδευτική Εταιρεία, η οποία προσφέρει αφειδώς μερικές δεκάδες χιλιάδες ευρώ; Οπως προκύπτει από το ΦΕΚ, είναι Εταιρεία Περιορισμένης Ευθύνης (ΕΙ ΙΕ). Μέτοχοί της είναι ο σύζυγος της καθηγήτριας Μαρίας Γείτονα Ευάγγελος και τα δύο παιδιά τους. Έδρα της δηλώνονται τα Εκπαιδευτήρια Γείτονα στην Παλλήνη.

Όταν η Μαρία Γείτονα κατά την εξέτασή της από τους επιθεωρητές Δημόσιας Υγείας ερωτάται πού βρήκε η Εκπαιδευτική Εταιρεία τα χρήματα ώστε να τα δωρίσει, απαντά πως πρόκειται για χορηγία φαρμακευτικών εταιρειών. Ανάμεσά τους είναι η Novartis, η οποία προσφέρει 25.000 ευρώ. Ανάμεσα δηλαδή στη διοργανώτρια εταιρεία με πρόεδρο την κ. Γείτονα και τους αποδέκτες μεσολαβεί μια παρένθετη εταιρεία της οικογένειας Γείτονα, η οποία αναλαμβάνει να μετακυλήσουν τα χρήματα από τις φαρμακευτικές εταιρείες στους ενδιαφερομένους.

Γιατί όμως γίνεται αυτό; Με βάση το νομικό πλαίσιο που υπάρχει στην Ελλάδα, κάθε στέλεχος με θέση στον δημόσιο τομέα το οποίο συμμετέχει σε συνέδρια με χορηγούς φαρμακευτικές πρέπει όχι μόνο να δηλωθεί από τις φαρμακευτικές, αλλά να δοθεί και ειδική άδεια συμμετοχής. Πρέπει επίσης να κατατεθούν όλα τα αποδεικτικά στοιχεία που δικαιολογούν τη συμμετοχή λόγω επιστημονικής ειδικότητας στο συγκεκριμένο συνέδριο.

Αυτό λοιπόν που έκαναν η Novartis και οι άλλες φαρμακευτικές ήταν να εξασφαλίζουν τη συμμετοχή όσων επέλεγαν στα συνέδρια χωρίς αυτό να γίνεται αντιληπτό ούτε να φαίνεται πως υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων. Η τριγωνική σχέση απενοχοποιούσε τους συμμετέχοντες, αφού εξαφάνιζε τους πραγματικούς χορηγούς.

Για τη Μαρία Γείτονα, ωστόσο, δεν υπάρχει τίποτε μεμπτό. Όπως δήλωσε στο Documento, η Novartis όντως πραγματοποιούσε χρηματικές προσφορές, «αλλά ήταν μία μόνο από τις εταιρείες που άσκησαν αυτή την πρακτική, αφού αποτελεί ευρύτατη τακτική των εταιρειών να προχωρούν σε χρηματοδοτήσεις». Μάλιστα, υποστήριξε πως το όλο ζήτημα που έχει ανακύψει «πιθανόν να είναι πολιτικό παιχνίδι ή και να έχει δημιουργηθεί από ανταγωνίστριες εταιρείες». Όσον αφορά τη σχέση της Novartis με την Ελληνική Εκπαιδευτική Εταιρεία, παραδέχτηκε ότι έχει υπάρξει χρηματοδότηση, αφού «όχι μόνο η Novartis, αλλά και πολλές άλλες εταιρείες έχουν επιλέξει να χρηματοδοτήσουν την Ελληνική Εκπαιδευτική Εταιρεία». Για την κ. Μαρία Γείτονα, οι φαρμακευτικές επιλέγουν να χρηματοδοτούν και να δωρίζουν ποσά σε μια εταιρεία εκπαιδευτηρίων γιατί... έτσι επιλέγουν.

Η Γείτονα στη στενή γειτονιά της Novartis 

Η Μαρία Γείτονα, όπως αποδεικνύεται, βρίσκεται σε στενή επαφή με τη Novartis. Κατ’ αρχάς, συμμετέχει από κοινού στη διοίκηση της ISPOR με τη Μάγδα Χατζίκου, στέλεχος της Novartis. Οι δρόμοι της καθηγήτριας Γείτονα και του στελέχους της Novartis συναντιούνται το 2004. Η Μαρία Γείτονα είναι επιβλέπουσα καθηγήτρια στη διδακτορική διατριβή της Χατζίκου. Από το 2010 και μετά, ξεκινούν οι χρηματοδοτήσεις της Novartis στο ερευνητικό έργο της αναπληρώτριας καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Από το 2010 έως το 2011 εκπονεί μελέτη κόστους-οφέλους για την αντιμετώπιση της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας. Χρηματοδότης είναι η Novartis. Το 2012 είναι επιστημονική υπεύθυνη της έρευνας «Διαχείριση φαρμακοοικονομικού μοντέλου του προϊόντος Glivec» και της έρευνας «Το κόστος της χρόνιας μυελογενούς λευχαιμίας στην Ελλάδα». Χρηματοδότης η Novartis.
Το 2014 ανέλαβε την επιστημονική ευθύνη για το πρόγραμμα «Οικονομική αξιολόγηση των στρατηγικών χηλίωσης σιδήρου», με χρηματοδότηση (καλά μαντέψατε) της Novartis. Την ίδια περίοδο, μια έρευνά της για τον καρκίνο του πνεύμονα χρηματοδοτείται από τη Novartis και το 2016 η έρευνα για τη διαχείριση και το κόστος ασθένειας στην Ελλάδα φυσικά χρηματοδοτείται από τη Novartis.

Η σχέση με τη Novartis παίρνει άλλη μορφή όταν -με μια αντίστροφη κίνηση- η κ. Γείτονα συγκεντρώνει αυτούς που η Novartis θα ήθελε να επηρεάσει σε ένα συνέδριο.

Ήξεραν αλλά έκρυβαν 

Στις 16 Νοεμβρίου του 2012, λίγες μέρες μετά τη λήξη του συνεδρίου στο Βερολίνο, ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας Μάριος Σαλμάς δίνει εντολή στο Σώμα Επιθεωρητών Υγείας να ερευνήσει πώς παράγοντες του υπουργείου που σχετίζονται με το φάρμακο συμμετείχαν σε συνέδριο με έξοδα φαρμακευτικών. Ενώ η αρχική εντολή είναι να ερευνηθεί το θέμα εντός 90 ημερών, κάποιος αόρατος μεσολαβητής δίνει εντολή να ολοκληρωθεί η έρευνα σε μερικές μέρες. Ο γενικός επιθεωρητής Μιχάλης Σαμπατακάκης υποβάλλει πόρισμα μόλις οκτώ σελίδων. Ο αναπληρωτής υπουργός χαρακτηρίζει το πόρισμα «ανεπαρκές και συγκαλυπτικό» και δίνει εντολή στον γενικό επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης να κάνει έρευνα. Οι επιθεωρητές Φωτούλα Ντινάκη και Ελένη Ρίζου υποβάλουν το δικό τους πόρισμα τον Ιανουάριο του 2013, το οποίο περιλαμβάνει αποκαλυπτικές πτυχές της υπόθεσης. Από την έρευνα προκύπτει πως κρατικοί λειτουργοί και αξιωματούχοι που θα έπρεπε να μην έχουν φυσική ή άλλη σχέση με τις φαρμακοβιομηχανίες -με τις οποίες θεωρητικά είναι σε αντίπαλες πλευρές- πληρώνονται έμμεσα από αυτές. Η χειρότερη πλευρά είναι αυτή που δεν μπορεί να αξιολογηθεί σε ένα πόρισμα τεχνοκρατών: χειραγωγούνται προς την κατεύθυνση πολιτικών για την υγεία οι οποίες τους παρουσιάζονται ως αποτέλεσμα συνεδρίων τα οποία διοργανώνονται από τις ίδιες φαρμακευτικές.

Παρότι το πόρισμα έπρεπε να διαβιβαστεί στο ΣΔΟΕ για έλεγχο των εταιρειών αλλά και στον εισαγγελέα, είναι άγνωστο ποιον δρόμο ακολούθησε μετά τη σύνταξή του.

Αναστατώνει τον κόσμο με τις πρακτικές της - 182,5 εκατ. ευρώ πρόστιμο σε Novartis και Roche από τις ιταλικές αρχές

Νότια Κορέα: Από τον περασμένο Αύγουστο έξι πρώην και νυν στελέχη της Novartis αντιμετωπίζουν κατηγορίες ότι πλήρωσαν περισσότερα από 2 εκατ. δολάρια σε γιατρούς νοσοκομείων με αντάλλαγμα τη συνταγογράφηση φαρμάκων της εταιρείας. Στο εδώλιο κάθισαν μαζί τους 6 εκδότες επιστημονικών εκδόσεων και 15 γιατροί. Η εταιρεία κατηγορείται ότι χρηματοδοτούσε ακαδημαϊκές συναντήσεις που οργανώνονταν από τις επιστημονικές εκδόσεις, αλλά στην πραγματικότητα έδιναν χρηματικά δώρα στους γιατρούς με το πρόσχημα των αμοιβών για τη συμμετοχή σε συνέδριο ή για κάποιο κείμενο στην έκδοση.

Ιαπωνία: Το σκάνδαλο αφορούσε το φάρμακο Tasigna για την λευχαιμία, το φάρμακο Gleevec για τη θεραπεία μορφών του καρκίνου και το φάρμακο Diovan για την υψηλή πίεση. Υπάλληλοι και αντιπρόσωποι πωλήσεων κατηγορήθηκαν ότι άλλαξαν τα στοιχεία κλινικών δοκιμών προκειμένου να κρύψουν τις παρενέργειες των φαρμάκων και να καλύψουν τα ίχνη τους.

Κίνα:  Θυγατρικές εταιρείες της Novartis κατηγορήθηκαν ότι στο διάστημα από το 2009 έως το 2011 συγκεκριμένοι υπάλληλοι προσέφεραν δώρα, ταξίδια, ανάρμοστες ξεναγήσεις, διασκέδαση και προσωπικές χάρες στους γιατρούς και τις οικογένειές τους. Για την υπόθεση η εταιρεία πλήρωσε πρόστιμο 25 εκατ. δολάρια στις αμερικανικές αρχές.

Τουρκία: Ανώνυμος πληροφοριοδότης έστειλε μακροσκελές μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στον διευθύνοντα σύμβουλο της Novartis, Τζο Χιμένες. Σε αυτό ανέφερε ότι η εταιρεία έδινε ρίζες προκειμένου να αυξήσει τη συνταγογράφηση των φαρμάκων της σε δημόσια νοσοκομεία και αποκόμισε όφελος 85 εκατ. δολαρίων. Η εταιρεία αρνείται της κατηγορίες, αλλά η εισαγγελία της Αγκυρας διενεργεί ξεχωριστή έρευνα.

Ιταλία: Οι αρχές κατά των μονοπωλίων επέβαλαν πρόστιμο ύψους 182,5 εκατ. ευρώ) στη Novartis και την επίσης ελβετική φαρμακευτική Roche Holdings με την κατηγορία ότι πίεζαν τους γιατρούς να συνταγογραφούν το ακριβό φάρμακο Lucentis έναντι του φθηνότερου Avastin της εταιρείας Genentech.


http://www.documentonews.gr/