Η Ελλάδα διέθετε κάποτε μερικά από τα φθηνότερα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα (ΜΗΣΥΦΑ) στην Ευρώπη. Σήμερα — μετά από την απελευθέρωση των τιμών που επιβλήθηκε στο πλαίσιο των μνημονιακών υποχρεώσεων και της πολιτικής απελευθέρωσης των αγορών — οι Έλληνες πολίτες πληρώνουν από τις υψηλότερες τιμές στην ήπειρο για τα ίδια περίπου προϊόντα.
Η υπόσχεση των πολιτικών — ότι η απελευθέρωση θα οδηγούσε σε μείωση τιμών — αποδείχθηκε όχι απλώς αστήριχτη, αλλά και καταστροφική για τους καταναλωτές και για τα μικρομεσαία φαρμακεία που βλεπουν την αγοραστική δύναμή τους ολοένα να συρρικνώνεται.
Αυτό ακριβώς είχαμε προειδοποιήσει εμείς οι φαρμακοποιοί από την πρώτη στιγμή: Η απελευθέρωση των ΜΗΣΥΦΑ σε μια ήδη ρυθμισμένη αγορά με τα φθηνότερα φάρμακα στην Ευρώπη θα οδηγούσε σε αυξήσεις — όχι σε μειώσεις. Η πραγματικότητα μας δικαίωσε.
Ιστορική Αναδρομή: Το Πλαίσιο των Μνημονίων
Η Κατάσταση πριν την απελευθέρωση
Πριν από τη μεταρρύθμιση, το ελληνικό σύστημα τιμολόγησης ΜΗΣΥΦΑ λειτουργούσε με κρατικά καθορισμένες τιμές. Το αποτέλεσμα: η Ελλάδα είχε τιμές κατά τεκμήριο πολύ χαμηλότερες σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες — η μέση τιμή ανά τεμάχιο κυμαινόταν έως ~1,6-2,3 € το 2016.
Η Επιβολή της Απελευθέρωσης (νόμος 4472/2017 και υπουργική απόφαση)
Κατά τη διάρκεια των μνημονίων, με τον νόμο 4472/2017 και σχετική υπουργική απόφαση, ανοίχτηκε ο δρόμος για ελεύθερη διαμόρφωση τιμών των ΜΗΣΥΦΑ. Ο τότε υπουργός ανάπτυξης υποστήριξε ότι...
.... η απελευθέρωση θα μειώσει τις τιμές και θα αυξήσει τον ανταγωνισμό.
Η επιχειρηματολογία στηριζόταν σε παραδείγματα άλλων χωρών (Ιταλία, Δανία, Βρετανία) όπου μετά από απελευθέρωση εμφανίστηκαν μειώσεις 5-15 %. Ωστόσο, αγνόησε ότι η ελληνική αγορά είχε πολύ διαφορετικά δομικά χαρακτηριστικά.
Η Σκληρή Πραγματικότητα: Τα Αριθμητικά Στοιχεία
Συγκεκριμένα παραδείγματα ανατιμήσεων
- Το παραδοσιακό αναλγητικό αντιπυρετικό π.χ. κόστιζε έως τα τέλη του 2016 περίπου 0,80 € και μόλις 12 μήνες μετά την απελευθέρωση εκτινάχθηκε σε ~2,45 €. Σήμερα κοστίζει 2,95€.
- Η απλή ασπιρίνη, από 0,60€ πωλείται σήμερα 4,55€.
- Σύμφωνα με στοιχεία του 2024: Παρακεταμόλη (24 δισκία): Ελλάδα ~6,30 €, Ηνωμένο Βασίλειο ~6,17 €.
- Ξυλομεταζολίνη (10 ml): Ελλάδα ~7,73 €, Γερμανία ~6,11 €.
- Γέλη δικλοφαινάκης από 4,90 πλέον πωλείται στην Ελλάδα 13,88€.
Αξίζει να επισημανθεί ότι η Ελλάδα, χώρα με χαμηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα στην ΕΕ, πληρώνει ΜΗΣΥΦΑ σε ισοδύναμη ή υψηλότερη τιμή από χώρες με πολύ μεγαλύτερα εισοδήματα.
Η συνεχής τάση ανατιμήσεων
Ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΟΦ) ανακοίνωσε τον Σεπτέμβριο 2025 νέο κύκλο ανατιμήσεων στα ΜΗΣΥΦΑ. Οι αυξήσεις αποτελούν πλέον την καθημερινότητα...
Ο Ρόλος του Φυσικού Φαρμακείου: Περισσότερο από απλή πώληση
Η αποκλειστική διάθεση των ΜΗΣΥΦΑ μέσω φυσικών φαρμακείων δεν είναι απλώς ζήτημα οικονομίας — είναι θέμα δημόσιας υγείας και εξειδικευμένης συμβουλής:
- Έλεγχος αλληλεπιδράσεων, αποφυγή υπερβολικής χρήσης.
- Εξατομικευμένη συμβουλή: ηλικία, συννοσηρότητες, εγκυμοσύνη.
- Ιχνηλασιμότητα και εγκυρότητα προέλευσης.
Τα μικρομεσαία φαρμακεία, ιδιαίτερα σε μη αστικές περιοχές, βασίζονται στα ΜΗΣΥΦΑ για ρευστότητα τα οποία επιφέρουν άμεσες πληρωμές από τον καταναλωτή, σε αντίθεση με τις καθυστερήσεις των ασφαλιστικών ταμείων. Χωρίς αυτά, η αλυσίδα φαρμακευτικής περίθαλψης θα ήταν επισφαλής για πολλές περιοχές.
Η Ανάγκη για Προσιτότητα: Κοινωνική Υποχρέωση
Όταν βασικά φάρμακα — αναλγητικά, αντιόξινα, παιδιατρικά — γίνονται ακριβά, η επιβάρυνση μεταφέρεται 100 % στον πολίτη. Σε μια χώρα όπου μεγάλο μέρος του πληθυσμού ζει με περιορισμένο εισόδημα, η αύξηση τιμών ΜΗΣΥΦΑ αποτελεί πλήγμα.
Ως φαρμακοποιοί έχουμε ηθική υποχρέωση να διασφαλίσουμε ότι η υγεία δεν μετατρέπεται σε προϊόν πολυτελείας.
Συγκριτική Ανάλυση: Το Πρότυπο των Αποτυχημένων Απελευθερώσεων
Η Υγεία δεν είναι ο μόνος τομέας όπου οι απελευθερώσεις τιμών έχουν αποτύχει.
• Ενέργεια: Παρά την απελευθέρωση, οι τιμές ρεύματος στην Ελλάδα παραμένουν από τις υψηλότερες στην Ευρώπη.
• Τηλεπικοινωνίες: Η μερική απελευθέρωση δεν οδήγησε στον αναμενόμενο ανταγωνισμό — το κυρίαρχο κράτος/μονοπώλιο διατήρησε μεγάλη δύναμη.
Η ελληνική εμπειρία επιβεβαιώνει ότι η απελευθέρωση αγορών — χωρίς ισχυρή ρύθμιση και χωρίς έλεγχο — συχνά οδηγεί σε περισσότερα προβλήματα παρά λύσεις.
Τι Έπρεπε να Γίνει και Τι Πρέπει να Γίνει Τώρα
Λάθη που έγιναν
- Απελευθέρωση χωρίς προϋποθέσεις.
- Έλλειψη μηχανισμών προστασίας ευάλωτων ομάδων.
- Αγνόηση δομικών χαρακτηριστικών της αγοράς.
Αναγκαίες μεταρρυθμίσεις
- Θέσπιση ανώτατων τιμών ή αναφορικών τιμών για βασικά ΜΗΣΥΦΑ (π.χ. παρακεταμόλη, ιβουπροφαίνη).
- Ενίσχυση εποπτείας: ανεξάρτητος φορέας με εξουσία επιβολής κυρώσεων.
- Διαφάνεια και λογοδοσία: εταιρείες να δικαιολογούν τιμές με βάση κόστος.
- Προστασία εγχώριας παραγωγής: κίνητρα για φθηνά γενόσημα στην αγορά.
- Διατήρηση αποκλειστικής διάθεσης από φαρμακεία — αλλά σε πλαίσιο ελεγχόμενης τιμολόγησης.
- Κοινωνικό πρόγραμμα: επιδότηση ή έκπτωση για βασικά ΜΗΣΥΦΑ σε χαμηλού εισοδήματος και ημερήσιους χρήστες.
Συμπέρασμα: Επιστροφή στη Λογική
Η απελευθέρωση των τιμών των ΜΗΣΥΦΑ στην Ελλάδα υπήρξε πλήρης αποτυχία. Όχι μόνο δεν επετεύχθη ο στόχος της μείωσης τιμών αλλά συνέβη το εντελώς αντίθετο. Οι τιμές εκτοξεύθηκαν και ο πολίτης κλήθηκε να πληρώσει το κόστος μιας ιδεολογικής πολιτικής που επιβλήθηκε από τα μνημόνια.
Ως φαρμακοποιοί το είχαμε προειδοποιήσει. Γνωρίζαμε ότι η ελληνική αγορά δεν διέθετε τις προϋποθέσεις για να λειτουργήσει μια τέτοια πολιτική. Είχαμε επισημάνει ότι χωρίς ισχυρούς ρυθμιστικούς μηχανισμούς και χωρίς έναν υγιή ανταγωνισμό, οι εταιρείες θα εκμεταλλεύονταν την κατάσταση — και ο πολίτης θα έπρεπε να πληρώσει περισσότερα, όχι λιγότερα.
Η πραγματικότητα μάς δικαίωσε — αλλά αυτό δεν μας δίνει καμία ικανοποίηση. Αντίθετα, μας επιβάλλει την ευθύνη να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε για:
- Την προστασία της δημόσιας υγείας μέσω της αποκλειστικής διάθεσης ΜΗΣΥΦΑ από φυσικά φαρμακεία.
- Την προσιτότητα των βασικών φαρμάκων για κάθε πολίτη, ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης.
- Τη βιωσιμότητα των μικρομεσαίων φαρμακείων, που είναι ο κύριος αιμοδότης της τοπικής υγειονομικής περίθαλψης.
Η λύση δεν βρίσκεται στην απλή επιστροφή σε μια παλιά ρυθμιζόμενη αγορά που ενδεχομένως είχε και αυτή προβλήματα — αλλά σε μια ρυθμιζόμενη αγορά με κοινωνική διάσταση, η οποία εξισορροπεί τον ανταγωνισμό με την κοινωνική προστασία, την επιχειρηματική ελευθερία με τη δημόσια υγεία, και το κέρδος με την προσιτότητα.
Ωστόσο, λύση στο πρόβλημα των υπέρογκων τιμών δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αποτελέσει η πλήρης απελευθέρωση και του καναλιού διανομής των ΜΗΣΥΦΑ. Η μεταφορά τους στα σούπερ μάρκετ —όπως πολλοί υποψιάζονται ότι υπήρξε εξαρχής ο απώτερος στόχος του εγχειρήματος— θα αποτελούσε καταστροφική εξέλιξη. Δεν αποκλείεται μάλιστα η σημερινή εκτόξευση των τιμών να λειτουργεί ως “προπαρασκευαστικό στάδιο”, ώστε αύριο να μπορούν τα μεγάλα λιανεμπορικά δίκτυα να εμφανίζονται ως “σωτήρες” με μεγάλες εκπτώσεις.
Τυχόν απελευθέρωση στα Σ/Μ θα οδηγούσε μακροπρόθεσμα σε νέες πολύ μεγαλύτερες αυξήσεις. Τουλάχιστον ως τώρα οι αυξήσεις προέρχονται αποκλειστικά από τις μητρικές εταιρίες ενώ τα φαρμακεία δεν εμπλέκονται στην τιμολόγηση προσθέτοντας μόνο το σταθερό κέρδος που πάντα είχαν. Αντίθετα είσοδος στα σουπερ μάρκετ σημαίνει πως εκτός από τις αυξήσεις των παραγωγών εταιριών στη συνέχεια το λόγο θα έχουν οι πανίσχυροι αλγόριθμοι τιμολόγησης της λιανικής. Και όλοι ξέρουμε (πχ από τα είδη διατροφής ή και τα βρεφικά γάλατα) πού οδήγησαν αυτοί...
Οι φαρμακοποιοί αντιλαμβάνονται πλήρως αυτό το ενδεχόμενο και το θεωρούμε casus belli, καθώς τα ΜΗΣΥΦΑ παραμένουν ο κύριος αιμοδότης ρευστότητας για τα μικρομεσαία φαρμακεία και βασικός πυλώνας της φαρμακευτικής τους επιβίωσης. Η υπονόμευση αυτού του πυλώνα θα σήμαινε όχι εκσυγχρονισμό, αλλά την αρχή του τέλους για τον ανεξάρτητο φαρμακοποιό.
Farmakopoioi