 |
| Φθηνότερο (;) γάλα ή μητρικός θηλασμός; |
Κατηγορηματικά όχι. Είναι αξιοπερίεργο ότι το όλο θέμα είναι διευθετημένο 30 χρόνια πριν από τον Κώδικα Εμπορίας Υποκατάστατων Μητρικού Γάλακτος, ψηφισμένο από την Ελλάδα στον ΟΗΕ το 1981, σε ισχύ έως σήμερα, αλλά εμείς σαν να ανακαλύπτουμε κάτι καινούργιο. Τα προιόντα αυτά, σύμφωνα με τον παραπάνω Κώδικα, δεν είναι απλές τροφές που διέπονται από τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς, αλλά υποκατάστατα θηλασμού που η «ελεύθερη» προώθησή τους, το μάρκετινγκ και η χωρίς έλεγχο έκθεση του κοινού σε αυτά υποσκάπτει το μητρικό θηλασμό. Η ουσία του Κώδικα είναι ότι τα γάλατα για βρέφη πρέπει να υπόκεινται σε περιοριστικούς κανόνες, για παράδειγμα να μην βγαίνουν σε προσφορές, σε εκπτώσεις, σε εκπτωτικά κουπόνια, 1+1 δωρεάν κλπ. Να μην υπάρχει αναίτια έκθεση του κοινού και των γονιών σε αυτά εκτός εάν υπάρχει ιατρικός λόγος να δοθούν. Ήδη κατά τη δεκαετία του ‘70 η παγκόσμια κοινότητα είχε συνειδητοποιήσει ότι, για να ανέβουν στοιχειωδώς τα πολύ χαμηλά τότε ποσοστά μητρικού θηλασμού, θα πρέπει να μπουν κανόνες στη διαφήμιση και το μάρκετινγκ των ξένων γαλάτων για βρέφη.
Εάν νοιαζόμασταν πραγματικά για την τσέπη των νέων γονιών, δεν θα αυξάναμε την έκθεσή τους σε ξένο βρεφικό γάλα, ακόμα και φτηνότερο, αλλά θα τους βοηθούσαμε να εφαρμόσουν αποκλειστικό θηλασμό, να επιστρέψουν στον θηλασμό, κάνοντας σοβαρή εθνική καμπάνια προώθησης και προστασίας του μητρικού θηλασμού, έτσι ώστε να ξεφύγουμε από τα τραγικά ποσοστά θηλασμού που είμαστε σήμερα (σε 10% των μητέρων αποκλειστικός στους 3 μήνες, σε 0.5% στους 6 μήνες). Αναρωτήθηκαν καθόλου οι ιθύνοντες μήπως συνδυάζεται καθόλου το γεγονός ότι έχουμε από τα χαμηλότερα ποσοστά θηλασμού στην Ευρώπη και ταυτόχρονα τα ακριβότερα βρεφικά γάλατα στην Ευρώπη;
Θα νοιαζόμασταν πραγματικά για τους νέους γονείς στην Ελλάδα εάν προωθούσαμε τον θηλασμό για την τσέπη του κοινού. Γιατί ο θηλασμός συμφέρει οικογένειες και κράτος. Κάθε οικογένεια για κάθε μωρό χάνει περίπου 2 με 3 χιλιάδες ευρώ σε έναν χρόνο για την αγορά ξένου γάλακτος, για περισσότερες στατιστικά επισκέψεις σε γιατρό, περισσότερες ασθένειες, περισσότερα φάρμακα και περισσότερες νοσηλείες λόγω της διατροφής με μπιμπερό. Στις ΗΠΑ υπολογίστηκε σε έρευνα του 2011 ότι το σύστημα υγείας εκεί χάνει κάθε χρόνο 13 δις δολλάρια εξαιτίας του γεγονότος ότι οι Αμερικανίδες δεν θηλάζουν. Στην ίδια έρευνα και για τον ίδιο λόγο – μη θηλασμό – υπολογίστηκαν σε 900 οι θάνατοι βρεφών τον χρόνο. Με απλή αναγωγή των δεδομένων αυτών στα ελληνικά πληθυσμιακά στοιχεία – και ελλείψει βεβαίως δικών μας αντίστοιχων ερευνών – το Ελληνικό Εθνικό Σύστημα Υγείας χάνει κάθε χρόνο περίπου μισό δις ευρώ από το γεγονός ότι τα ποσοστά θηλασμού είναι τόσο τραγικά.
Επιπρόσθετα, ας σκεφτούμε ότι το έλλειμμα του κράτους μας αυξάνεται με την επικράτηση ολιγοπωλιακών προιόντων που στην συντριπτική τους πλειοψηφία εισάγονται.
Πως θα μας φαινόταν αλήθεια να βάζαμε και τα αντιβιοτικά στα ράφια των σούπερ μάρκετ και των ψιλικατζίδικων, δίπλα στο ψωμί; Και μητέρα που πάει να αγοράσει μπανάνες να θυμάται που έχει συνάχι ο γιός της και να απλώνει το χέρι να πάρει και λίγη αμοξικιλίνη μια και την είδε εύκαιρη; Αυτά τα θέματα είναι ζητήματα δημόσιας υγείας, όχι ελεύθερης αγοράς.
Στην απόφαση της «απελευθέρωσης» της αγοράς βρεφικών γαλάτων έγινε γνωμοδότηση από την επιτροπή ανταγωνισμού. Οι άνθρωποί της, χωρίς να έχουν καμία σχέση με δημόσια υγεία, ιατρική κλπ, χωρίς να πάρουν, από όσο γνωρίζω, γνωμοδότηση από οποιονδήποτε ιατρικό θεσμό (παιδιατρική εταιρία, εθνική επιτροπή θηλασμού, ινστιτούτο υγείας παιδιού, Σχολή Δημόσιας Υγείας), αποφάνθηκαν ότι η κίνηση αυτή «δεν δημιουργεί πρόβλημα στον μητρικό θηλασμό και στη δημόσια υγεία». Είμαι σίγουρος ότι αυτοί οι άνθρωποι ούτε που γνωρίζουν εάν υπάρχει Διεθνής Κώδικας και τι αναφέρει.
Και τελικά θα μειωθούν πράγματι οι τιμές των βρεφικών γαλάτων στο σούπερ μάρκετ; Γιατί όντως είναι πολύ ψηλότερες οι τιμές στα βρεφικά γάλατα στην Ελλάδα σε σύγκριση με την Ευρώπη; Μα πολύ απλά, γιατί γίνεται ό,τι και παντού αλλού στο εμπόριο στη χώρα μας: ολιγοπώλια και συνθήκες άγριας Δύσης. Γιατί οι βρεφικές πάνες είναι πανάκριβες στα δικά μας σούπερ μάρκετ και όχι στης Αγγλίας; Γιατί τα θήλαστρα, που μπορείς να τα πάρεις από φαρμακεία, βρεφικά είδη ποικίλα καταστήματα κλπ είναι τόσο ακριβά εδώ που είναι πιο φτηνό να τα παραγγείλεις από το εξωτερικό μέσω ίντερνετ; Η απάντηση είναι γιατί δεν λειτουργεί ανταγωνισμός στην Ελλάδα αλλά κυριαρχεί ασυδοσία. Δεν έχει να κάνει καθόλου λοιπόν με το θέμα σούπερ μάρκετ ή όχι. Όταν οι εταιρίες βρεφικών γαλάτων κυριαρχούν στην Ελλάδα και κάνουν ό,τι θέλουν εκτοπίζοντας στη μίζερη γωνία τον μητρικό θηλασμό, τότε μπορούν να επιβάλλουν και τις τιμές που θέλουν σε χώρες χωρίς ελεγκτικούς μηχανισμούς και θεσμούς. Αντίθετα, σε χώρες που λειτουργούν τα πράγματα, που ο θηλασμός προστατεύεται από κυβερνητικούς και μη θεσμούς και είναι σημαντικός σε συχνότητα, οι ίδιες εταιρίες ανταγωνίζονται πραγματικά για το μερίδιο που τους αναλογεί μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να πέφτουν οι τιμές. Η διαπίστωση λοιπόν ότι τα βρεφικά γάλατα στην Ελλάδα είναι «ακριβά» δεν συνεπάγεται αυτόματα την «λύση» να «απελευθερωθούν» στα σούπερ μάρκετ. Εδώ πρόκειται για ένα αυθαίρετο άλμα στη Λογική: η παραδοχή είναι σωστή (τα γάλατα είναι ακριβά), αλλά για να φτάσουμε στο συμπέρασμα ότι η λύση για την παραδοχή είναι η συγκεκριμένη πράξη (διάθεση στα σούπερ μάρκετ) έχουμε κάνει ένα άλμα και δεν το αποδείξαμε ποτέ, δεν το ερευνήσαμε ούτε στοιχειωδώς.
Το ξένο γάλα για βρέφη μπορεί να είναι χρήσιμο ή απαραίτητο σε περιπτώσεις όπου η μητέρα δεν θέλει να θηλάσει (κάτω από 10% των μητέρων στην Ελλάδα) ή σε περιπτώσεις όπου υπάρχει έγκυρη ιατρική ένδειξη να χρησιμοποιηθεί. Αυτό σημαίνει ότι το βρεφικό γάλα δεν είναι καταναλωτικό προιόν αλλά πρέπει να αντιμετωπίζεται όπως ένα φάρμακο, όπως ένα αντιβιοτικό: να δοθεί όταν πραγματικά χρειάζεται. Η θέση των κουτιών βρεφικού γάλακτος είναι εκεί, δίπλα στα αντιβιοτικά: στα φαρμακεία, πίσω από τον πάγκο του φαρμακοποιού και μακριά από την κοινή θέα. Η μητέρα που το χρειάζεται να επισκέπτεται με το μωρό της επαγγελματία υγείας, ο οποίος της δίνει συνταγή με υπογραφή και σφραγίδα, βάζοντας προσωπική ευθύνη για αυτήν του την ιατρική παρέμβαση, και η συνταγή να αναφέρει ρητά τον ιατρικό λόγο που απορρίπτεται ο αποκλειστικός θηλασμός του συγκεκριμένου παιδιού.
Έως σήμερα είχαμε τα βρεφικά γάλατα στα φαρμακεία μεν, αλλά σε στοίβες σε κοινή θέα, στη βιτρίνα πολλές φορές και σε άμεση έκθεση στο βλέμμα της μαμάς, της εγκύου, της γιαγιάς που μπαίνει στο φαρμακείο. Μια στοιχειώδης εκστρατεία προστασίας του μητρικού θηλασμού στη χώρα μας θα είχε ως επόμενη κίνηση τα προιόντα αυτά να απομακρυνθούν από την κοινή θέα στα φαρμακεία και να μπουν αθέατα στα ντουλάπια πίσω από τον κισέ του φαρμακοποιού, όπως γίνεται στην Ιταλία, με την Πρωτοβουλία εκεί για Φιλικά προς τα Βρέφη φαρμακεία. Εμείς αποφασίσαμε κίνηση προς εκ διαμέτρου αντίθετη κατεύθυνση, για πλήρη έκθεση των γονιών στα κουτιά αυτά σε κάθε ευκαιρία αγοράς σε σούπερ μάρκετ, λες και θεωρούμε τον θηλασμό πολυτέλεια και όχι κάτι που θα μας αφήσει κέρδος για οικογένεια, σύστημα υγείας, κοινωνία και εθνικό προυπολογισμό.
Τουλάχιστον έως σήμερα, μια λεχώνα με μωρό 3 εβδομάδων που γέννησε σε Μη Φιλικό προς τα Βρέφη μαιευτήριο (η συντριπτική πλειοψηφία των γεννήσεων στη χώρα μας), και είχε να αντιμετωπίσει μια σειρά επιβαλλόμενων εμποδίων στην προσπάθειά της να θηλάσει – από τη μη σωστή ενημέρωσή της, την κυρίαρχη κουλτούρα του μπιμπερό, το εχθρικό προς τον θηλασμό κοινωνικό και άμεσο περιβάλλον της, τον μη καταρτισμένο στην υποστήριξη του μητρικού θηλασμού επαγγελματία υγείας της - μπορεί να ήταν τυχερή και να έβρισκε μπροστά της μία φαρμακοποιό που να την ενημέρωνε σωστά για το αν χρειάζεται να δώσει πρόσθετο γάλα στο παιδί της ή όχι. Ίσως και να την ενθάρρυνε να συνεχίσει λίγο ακόμα τον αποκλειστικό θηλασμό. Δεν υπάρχει μητέρα που κάποια στιγμή να μην αμφιβάλλει για το αν φτάνει το γάλα της για να θρέψει το παιδί της, τώρα οι στιγμές αυτές θα μετατρέπονται με περισσή ευκολία σε αγορά κουτιού.
Τουλάχιστον να υπάρξει δημόσια και ο αντίλογος, τουλάχιστον να υπάρχουν έτοιμα επιχειρήματα σε συζητήσεις ως απαντήσεις στο εύλογο και αφελές επιχείρημα «Καλά, γιατί δεν θέλετε οι γονείς που δεν θηλάζουν το παιδί τους να πληρώνουν λιγότερα;».
Συντάκτης: Παπαβέντσης Στέλιος (Παιδίατρος, M.R.C.P.C.H., D.C.H. I.B.C.L.C. )