Κυριακή 15 Μαΐου 2016

ΜΟΥΡΟΥΝΕΛΑΙΟ: ένα πολύτιμο διατροφικό συμπλήρωμα

Του Γεωργίου Μανουσάκη, ομότιμου καθηγητή του Α.Π.Θ.

Το έλαιο που παίρνουμε από το ήπαρ του ψαριού μουρούνα, το γνωστό από την εποχή των γιαγιάδων μας ως μουρουνέλαιο, είναι πολύ σημαντικό για την υγεία μας, επειδή περιέχει μεγάλες σχετικά ποσότητες των βιταμινών Α και D, αλλά και των ω λιπαρών οξέων.

Τόσο τις βιταμίνες, όσο και τα ω λιπαρά οξέα, δεν μπορεί ο οργανισμός μας να τα συνθέσει, αλλά είμαστε υποχρεωμένοι να τα παίρνουμε έτοιμα από τις τροφές. Χωρίς βιταμίνες και ω λιπαρά οξέα είναι αδύνατον να επιβιώσουμε.
Η βιταμίνη D είναι....


.... απαραίτητη για την αξιοποίηση από τον οργανισμό μας του ασβεστίου και του φωσφόρου και κατά συνέπεια για την καλή κατάσταση των οστών, των δοντιών, των μυών και της καρδιάς. Ενισχύει ακόμα το ανοσοποιητικό σύστημα, συμβάλλει στην καλή λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα και ομαλοποιεί τη ρευστότητα του αίματος. Ακόμη, ορισμένα προϊόντα του μεταβολισμού της βιταμίνης D αποτρέπουν την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων, παρεμποδίζοντας την «τροφοδοσία» τους με αίμα.
Έχουν γίνει και στη χώρα μας σοβαρές έρευνες από τις οποίες διαπιστώθηκε ότι όσες εγκυμονούσες δεν κατόρθωναν να αποκτήσουν από τη δίαιτά τους επαρκείς ποσότητες βιταμίνης D γεννούσαν βρέφη τα οποία, εφόσον τρέφονταν αποκλειστικά από θηλασμό, εμφάνιζαν σημαντική έλλειψη βιταμίνης D με πολύ σοβαρές συνέπειες στην ανάπτυξή τους.
Επειδή όμως η μορφή της βιταμίνης D που παίρνουμε από τα τρόφιμα δεν είναι άμεσα αξιοποιήσιμη, το 50% του πληθυσμού παγκοσμίως εμφανίζει σε κάποιο βαθμό ανεπάρκεια βιταμίνης D. Η ανεπάρκεια αυτή μπορεί να οφείλεται ή σε διατροφή φτωχή σε βιταμίνη D ή σε παράγοντες οι οποίοι παρεμποδίζουν την αξιοποίησή της, όπως είναι η κακή λειτουργία των νεφρών ή του ήπατος ή η έλλειψη αρκετής ηλιοφάνειας. Αλλά και πολλοί από όσους ζούνε σε χώρες με μεγάλη ηλιοφάνεια καλύπτουν, για θρησκευτικούς ή άλλους λόγους την επιδερμίδα τους με ρούχα, ενώ άλλοι χρησιμοποιούν αντηλιακό, το οποίο εμποδίζει τη σύνθεση της βιταμίνης D στο δέρμα. Ως εκ τούτου δεν είναι περίεργο ότι στη χώρα μας παρατηρήθηκε εκτεταμένη ανεπάρκεια βιταμίνης D ακόμη και σε περιοχές με μεγάλη ηλιοφάνεια, όπως είναι η Αθήνα και η Κρήτη2.

Αλλά και η βιταμίνη Α που περιέχει το μουρουνέλαιο είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη και την επούλωση πολλών ιστών του οργανισμού μας και για την καλή κατάσταση της όρασής μας.
Αλλά επειδή έχει και αντιοξειδωτικές ιδιότητες εξουδετερώνει την περίσσεια ελευθέρων ριζών αποτρέποντας τις δυσλειτουργίες και τις βλάβες που προκύπτουν από την παρουσία τους. Επειδή όμως η βιταμίνη Α βρίσκεται σε αρκετά τρόφιμα ως προβιταμίνη Α (καροτένιο], δεν είναι τόσο συχνή η έλλειψή της. Επίσης, η βιταμίνη Α (όχι η προβιταμίνη Α] μπορεί με συνεχή μακροχρόνια λήψη υψηλών δόσεων να προκαλέσει υπερβιταμίνωση. Για το λόγο αυτό είναι καλύτερα το μουρουνέλαιο που επιλέγετε να περιέχει κάτω από 1.000 IU βιταμίνης Α ανά δόση.
Εκτός όμως των βιταμινών, ένα άλλο σοβαρό πλεονέκτημα του μουρουνελαίου ως συμπληρώματος διατροφής είναι η σχετικά υψηλή περιεκτικότητά του σε ω-3 και η μικρή σχετικά περιεκτικότητά του σε ω-6, πράγμα που δεν συμβαίνει γενικά στα λιπαρά τρόφιμα. Εάν μάλιστα εξετάσουμε τα φυτικά λιπαρά τρόφιμα, τότε βλέπουμε να συμβαίνει το αντίθετο: υψηλή περιεκτικότητα σε ω-6 και πολύ χαμηλή σε ω-3 και, τα οποία είναι ελάχιστα μετατρέψιμα από το σώμα μας στα πολύτιμα DHA και ΕΡΑ ω λιπαρά οξέα. Για να γίνει αντιληπτό πόσο σημαντική για την υγεία μας είναι η σωστή αναλογία ω-6/ω-3 λιπαρών οξέων πρέπει Γ* 4^ να ανατρέξουμε στην ορμονική δράση των ω-3 λιπαρών οξέων3.
Συγκεκριμένα, έχει διαπιστωθεί ότι όπως οι ορμόνες, έτσι και τα ω-3 λιπαρά οξέα, παράγονται σε όλα τα κύτταρα και επηρεάζουν τη λειτουργία άλλων ορμονών.
Το βραβείο Νομπελ της Ιατρικής δόθηκε το 1982 στov S. Bergstrom και τους συνεργάτες του για τις μελέτες που έκαναν επάνω στη βιοχημική δράση ορισμένων προϊόντων του μεταβολισμού των ω-3 λιπαρών οξέων, των γνωστών σήμερα ως προσταγλανδινών. Οι προσταγλανδίνες που παράγονται από τα ω-3 λιπαρά οξέα χαρακτηρίζονται ως καλές προσταγλανδίνες, οι οποίες δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι κρατούν το σώμα και το πνεύμα μας σε καλή κατάσταση. Ενώ, όσες προσταγλανδίνες παράγονται από τα ω-6 λιπαρά οξέα έχουν δυσάρεστα αποτελέσματα.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι κακές προσταγλανδίνες δεν είναι και αυτές απαραίτητες. Αντίθετα- για παράδειγμα, χωρίς αυτές η πήξη του αίματος ακόμη και στην παραμικρή αιμορραγία θα ήταν προβληματική. Επίσης, σε αντίθεση με τις καλές, οι κακές προσταγλανδίνες αυξάνουν το αίσθημα του πόνου, πράγμα που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να αποβεί σωτήριο, επειδή ο πόνος προειδοποιεί για ύπαρξη κινδύνου. Την παυσίπονο ιδιότητα της ασπιρίνης την αποδίδουν στο γεγονός ότι επηρεάζει τη δράση των κακών προσταγλανδινών. Η αναλογία των ω-3/ω-6 προς τα λιπαρά οξέα στο μουρουνέλαιο, είναι τέτοια ώστε να μας βοηθά διατροφικά στο να παράγονται στο σώμα μας τόσο οι καλές, όσο και οι κακές προσταγλανδίνες στη σωστή αναλογία. Επιπλέον, όταν τα ω-6 και τα ω-3 λιπαρά οξέα βρίσκονται στη σωστή αναλογία, ελέγχουν την παραγωγή των λευκών αιμοσφαιρίων, την αποτελεσματικότητα του ανοσοποιητικού μας συστήματος, μετριάζουν ακόμα και τα συμπτώματα ορισμένων αλλεργικών καταστάσεων και βοηθούν την έκκριση των ορμονών από τα επινεφρίδια κ.ά.
Συνοψίζοντας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι το μουρουνέλαιο, λόγω των συστατικών του, είναι ευεργετικό σε πολλές ασθένειες, ενώ προλαμβάνει πολλές άλλες. Από την επούλωση των πληγών4, την ανακούφιση του πόνου όταν προκαλείται από ρευματοειδή αρθρίτιδα5, την αρτηριοσκλήρωση, την φυματίωση7, αλλά και τη διατήρηση σε καλή κατάσταση του εγκεφάλου των ηλικιωμένων.
Σημαντικές ποσότητες ω-3 λιπαρών οξέων βρίσκονται και στις μεμβράνες όλων των κυττάρων μας. Η έστω και μικρή ανεπάρκεια ω-3 λιπαρών οξέων είναι αρκετή για να μεταβάλλει τη ρευστότητα των κυτταρικών μεμβρανών και κατά συνέπεια την ικανότητά τους να επιλέγουν ποιες ουσίες πρέπει να εισέλθουν στα κύτταρα, ποιες να εξέλθουν και ποιες να παραμείνουν μέσα σ' αυτά. Όταν οι κυτταρικές μεμβράνες δεν λειτουργούν σωστά, αλλοιώνεται το περιεχόμενο των κυττάρων με δραματικές συνέπειες για την υγεία μας.
Επομένως, δεν πρέπει να διστάζουμε να παίρνουμε, μικροί και μεγάλοι, μουρουνέλαιο, καθ' όλη τη διάρκεια του έτους, ιδίως δε κατά τους χειμερινούς μήνες, αρκεί οι θάλασσες από τις οποίες αλιεύονται τα ψάρια να μην είναι ρυπασμένες και η εξαγωγή του μουρουνελαίου να γίνεται με το σωστό τρόπο.
Βιβλιογραφία 
1. Challa et al. Eur. J. Pediatric, 2005, Dec, 164 (12] 724-9.
2. Papapetra et al., J. Bone Miner. Metab., 2007, 25,198-203.
3. Ω-3 λιπαρά οξέα, Γ. Μανουσάκη, σελ. 48.
4. Topical application of cod-liver oil ointment accelerates wound healing. A. Eskild-Jensen et al., J. of Plastic Surgery, 2013, Dec.
5. R.P. Lofgren et al.p Am J Public Health, 1993 (83), 2067-2069.
6. The effect of n-3 fatty acid on coronary atherosclerosis, Lipids, 2013, 99-102.
7. Malcom Creen, Cod-liver oil and tuberculosis, BMJ, Dec 2001.
8. Mozaffarian D: a cohort study, Ann Int Med, 158(7): 515525, 2013