Η σημαντική αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης από το 1950 και μετά οφείλεται τουλάχιστον κατά το ήμισυ στην πρόοδο της ιατρικής επιστήμης. Περίπου 90% της αύξησης του προσδόκιμου αποδίδεται στη μείωση των θανάτων κατά τη βρεφική ηλικία, κυρίως στα μωρά κάτω από 2,5 κιλά, όπως και στη μείωση των θανάτων από καρδιαγγειακές παθήσεις. Η επικρατούσα άποψη είναι ότι τουλάχιστον το 50% του συνολικού περιορισμού των θανάτων αυτών είναι αποτέλεσμα καινοτομιών στην ιατρική. Υπολογίζεται ότι το κόστος παροχών υγείας αυξανόταν πριν από την οικονομική κρίση κατά περίπου 10% κάθε χρόνο ως αποτέλεσμα της ανάπτυξης και εφαρμογής νέων τεχνικών στην ιατρική.
Η πρόσφατη παγκόσμια οικονομική κρίση προκάλεσε....
..... μείωση των δαπανών στα περισσότερα κράτη της Ε.Ε. σε όλους τους τομείς συμπεριλαμβανομένης της υγείας.
Η μείωση των δαπανών επετεύχθη ελαττώνοντας τους μισθούς του προσωπικού, συμπιέζοντας το κόστος αγοράς φαρμάκων και υλικοτεχνικού εξοπλισμού, καθυστερώντας και διακόπτοντας χρηματοδότηση για έργα υλικοτεχνικής υποδομής, μειώνοντας πληρωμές για ιατρικές επεμβάσεις και αυξάνοντας τον χρόνο στις λίστες αναμονής για νοσηλεία και χειρουργικές επεμβάσεις.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, η μείωση κατά 1% των κρατικών δαπανών για την υγεία στα 28 κράτη της Ε.Ε. έχει αποτέλεσμα σημαντική αύξηση της θνησιμότητας. Η επίδραση αυτή δεν γίνεται αντιληπτή μόνο άμεσα στο έτος της μείωσης των δαπανών αλλά και για την επόμενη πενταετία, και είναι πιο έντονη στον πληθυσμό των ενηλίκων. Η ελλιπής χρηματοδότηση των ιατρών, των νοσοκομειακών ιδρυμάτων και η περικοπή δαπανών για διαγνωστικές τεχνικές έχουν ως συνέπεια την αύξηση διαγνωστικών λαθών και τον περιορισμό των χρηματικών πόρων που απαιτούνται για την έγκαιρη και κατάλληλη θεραπεία. Στην Ελλάδα, η χρηματοδότηση στα δημόσια νοσοκομεία έχει ελαττωθεί περισσότερο από 50% από το 2009. Η δημόσια δαπάνη για την υγεία υπολογίζεται να συρρικνωθεί στο 4% του ΑΕΠ κατά το τέλος του 2016, ενώ στην Ε.Ε. ο μέσος όρος είναι 6,9%.
Οι αρνητικές συνέπειες της λιτότητας στην υγεία έχουν ήδη αρχίσει να τεκμηριώνονται με επιστημονικές ανακοινώσεις. Το 2012 καταγράφηκε ο μεγαλύτερος αριθμός θανάτων στην Ελλάδα από το 1949. Περίπου το ένα τρίτο από τους επιπλέον θανάτους θα μπορούσε να αποδοθεί στην οικονομική λιτότητα. Η φυματίωση διπλασιάστηκε από το 2012-2013. Σύμφωνα με ερευνητές της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, κατά την περίοδο 2008-2011 οι γεννήσεις νεκρών βρεφών αυξήθηκαν κατά 21% και αυτό αποδίδεται στην περιορισμένη πρόσβαση των εγκύων σε προγεννητικό έλεγχο. Οι θάνατοι από αυτοκτονίες αυξήθηκαν κατά 45% μεταξύ του 2007 και 2011. Τα περιστατικά σοβαρής κατάθλιψης αυξήθηκαν από 3,3% το 2008 στο 8,2% το 2011.
Παρά το γεγονός ότι όλα τα ανωτέρω στοιχεία αποδεικνύουν, πέρα από κάθε αμφιβολία, τις επιβλαβείς συνέπειες της οικονομικής λιτότητας στη δημόσια υγεία στην Ελλάδα, διαδοχικές κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμοί δεν δίνουν στο πρόβλημα αυτό τη διάσταση που θα έπρεπε. Η κυβέρνηση θα μπορούσε να επικαλεστεί το προηγούμενο της Ισλανδίας, που στην κρίση του 2008 αρνήθηκε τη συμβουλή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου να συμπεριλάβει την υγεία στο πρόγραμμα οικονομικής λιτότητας. Αυτό θα επέτρεπε μια άμεση ανταπόκριση στις επείγουσες ανάγκες ευπαθών ομάδων στην Ελλάδα, όπως τα παιδιά, οι έγκυες, άτομα με ειδικές ανάγκες και πρόσφυγες. Επίσης, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί η κρίση ως ευκαιρία για μια σειρά από δομικές αλλαγές που θα θέσουν βάσεις για μια αναδιάρθρωση της λειτουργίας της δημόσιας υγείας, που είχε σοβαρές ελλείψεις και πριν από την κρίση, ενώ κεντρικός άξονας πρέπει να είναι η ενίσχυση της πρωτοβάθμιας περίθαλψης, ώστε οι Ελληνες να έχουν άμεση και δωρεάν πρόσβαση στον προσωπικό τους ιατρό, όπως συμβαίνει και σε άλλα κράτη της Ε.Ε.
* Καθηγητής Αγγειοχειρουργικής Πανεπιστημίου Αθηνών και Imperial College, London, διατελέσας πρόεδρος της Βασιλικής Αγγειολονικής Εταιρείας της Αγγλίας.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ