Ψηφίζεται σήμερα τροπολογία του Υπουργείου Υγείας σε νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης («Μέτρα θεραπείας ατόμων που απαλλάσσονται από την ποινή λόγω ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής και άλλες διατάξεις» !!!), με την οποία προβλέπεται κατ’ αρχήν μία εξουσιοδοτική διάταξη για την έκδοση Προεδρικού Διατάγματος μετά από πρόταση του Υπουργείου Υγείας με το οποίο θα καθορίζονται οι όροι, προϋποθέσεις, περιορισμοί, η διαδικασία καθώς και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια σχετικά με την χορήγηση άδειας ιδρύσεως φαρμακείου, καθώς και σχετικά με τη λειτουργία των φαρμακείων είτε ως ατομικών επιχειρήσεων, είτε ως εμπορικών εταιρειών οιασδήποτε μορφής, πλην της ανωνύμου εταιρείας.
Κατά δεύτερον, προβλέπονται μεταβατικές διατάξεις μέχρι την έκδοση του Προεδρικού Διατάγματος για την χορήγηση αδειών ίδρυσης φαρμακείου.
Ι. Το Υπουργείο Υγείας εμμένοντας στην επιλογή περί «απελευθερώσεως» του ιδιοκτησιακού των φαρμακείων, επαναφέρει τις βασικές ρυθμίσεις της υπ’ αριθμόν Γ5(β)/Γ.Π.οικ.36277/20.5.2016 αποφάσεως των Υπουργών Υγείας και Οικονομικών «Ρυθμίσεις επαγγέλματος φαρμακοποιού – Ίδρυση φαρμακείου» που προβλέπουν την χορήγηση και την διαδικασία χορήγησης των αδειών ιδρύσεως φαρμακείου (άρθρο 1 παρ. 1 και 2), η οποία όμως ΚΥΑ ακυρώθηκε δυνάμει της υπ’ αριθμόν 1804/2017 αποφάσεως της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας. Έτσι προβλέπεται και πάλι η χορήγηση άδειας ιδρύσεως φαρμακείου σε κάθε φυσικό πρόσωπο που είναι πολίτης κράτους – μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και σε συνεταιρισμούς φαρμακοποιών που είναι μέλη της ΟΣΦΕ κατόπιν αιτιολογημένης γνώμης της Ομοσπονδίας. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι η εν λόγω ρύθμιση για την χορήγηση αδειών ίδρυσης φαρμακείου και στους ιδιώτες ή στους Συνεταιρισμούς αφορά νεοϊδρυόμενα και μόνο φαρμακεία και ουχί ήδη λειτουργούντα φαρμακεία.
Ως αναφέρεται λοιπόν στην ανωτέρω απόφαση της Ολομελείας του ΣτΕ (η οποία ελήφθη με συντριπτική πλειοψηφία 20-2) το Προεδρικό Διάταγμα θα πρέπει να τύχει επεξεργασίας από το Συμβούλιο της Επικρατείας.
Έτσι, το Υπουργείο Υγείας θα καταρτίσει ένα σχέδιο του Προεδρικού Διατάγματος και θα το διαβιβάσει στο ΣτΕ, για τη διατύπωση παρατηρήσεων εκ μέρους του ΣτΕ επί της συνταγματικότητας και νομιμότητάς του, λαμβάνοντας υπ’ όψιν το Σύνταγμα, την (πλούσια) νομολογία του Δικαστηρίου καθώς και το ενωσιακό κεκτημένο (βλ. αποφάσεις για συνεκδικαζόμενες υποθέσεις C‑171/07 και C‑172/07, καθώς και C‑531/06).
Οι παρατηρήσεις του ΣτΕ διατυπώνονται σε πρακτικό επεξεργασίας προκειμένου να ληφθούν υπ’ όψιν από τον Υπουργό. Μετά την επεξεργασία του σχεδίου του προεδρικού διατάγματος από το Συμβούλιο της Επικρατείας και την τυχόν αναδιατύπωσή του από τον αρμόδιο Υπουργό, το τελικό σχέδιο διαβιβάζεται στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ο οποίος το εκδίδει και παραγγέλλει τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειωθεί, ως αναφέρεται στο υπ’ αριθμόν πρωτοκόλλου 3474/25.9.2017 του Π.Φ.Σ., ότι η ανωτέρω απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ μετά από διεξοδική αναφορά όλων των κείμενων διατάξεων της φαρμακευτικής νομοθεσίας έκρινε ότι το θέμα της νομοθετικής προβλέψεως περί λειτουργίας των φαρμακείων και των θετικών και αρνητικών προϋποθέσεων για τη χορήγηση άδειας ιδρύσεως φαρμακείου «…είναι ιδιαιτέρως σημαντικό αφού, όπως έχει γίνει δεκτό, η άσκηση επαγγελματικής δραστηριότητας, που συνίσταται στην παροχή υπηρεσιών υγείας- όπως είναι και η άσκηση του επαγγέλματος του φαρμακοποιού – επιτρέπεται μόνον σε όσα πρόσωπα έχουν τα προσόντα εκείνα, τα οποία ο νομοθέτης έχει κρίνει, σε εκπλήρωση της επιταγής του άρθρου 21 παρ. 3 του Συντάγματος, ότι είναι αναγκαία, προκειμένου να εξασφαλίζεται η παροχή στους πολίτες υπηρεσιών υγείας υψηλού επιπέδου (ΣτΕ 1790/2016, 1634/2009, 2267/2005 επταμ) ενόψει και του ότι τα φαρμακεία αποτελούν ιδιότυπα καταστήματα, στα οποία συνδυάζεται η εμπορική εκμετάλλευση με την υπεύθυνη επιστημονική δραστηριότητα (ΣτΕ 228-29, 420-24/2014 Ολομ.).»
Το ΣτΕ έχει κρίνει με προηγούμενες αποφάσεις ότι:
α) η συνταγματική επιταγή περί παροχής στους πολίτες υπηρεσιών υγείας υψηλού επιπέδου εξασφαλίζεται μόνο από τους φαρμακοποιούς ιδιοκτήτες των φαρμακείων τους, δοθέντος ότι «τα φαρμακεία δεν αποτελούν αμιγώς εμπορικές επιχειρήσεις, αλλά ιδιότυπα καταστήματα, στα οποία συνδυάζεται η υπεύθυνη επιστημονική δραστηριότητα και η κοινωνική αποστολή με την εμπορική εκμετάλλευση. Περαιτέρω, εκ του λόγου ότι τα διατιθέμενα στα φαρμακεία αγαθά, αναγκαία για τη διαφύλαξη και την αποκατάσταση της ανθρώπινης υγείας, είναι ζωτικής σπουδαιότητος για το κοινωνικό σύνολο, υφίσταται έντονο κρατικό ενδιαφέρον για τη ρύθμιση τόσο της ασκήσεως όσο και της προσβάσεως στο επάγγελμα του φαρμακοποιού, το οποίο συνδέεται αρρήκτως με την προστασία της δημόσιας υγείας. Συνεπώς, η εξασφάλιση της βιωσιμότητος των φαρμακείων, και μάλιστα υπό συνθήκες λειτουργίας τους εκτός όρων ελεύθερου ανταγωνισμού, καθώς και η ορθολογική και ισόρροπη κατανομή τους σε ολόκληρη την Χώρα, προκειμένου να εξασφαλίζεται ο άμεσος και με ποιοτικά εχέγγυα εφοδιασμός του συνόλου του πληθυσμού με τα αναγκαία φάρμακα, αποτελούν επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος, οι οποίοι δικαιολογούν την επιβολή περιορισμών όχι μόνο στην άσκηση, αλλά και στην πρόσβαση στο επάγγελμα του φαρμακοποιού προσώπων που συγκεντρώνουν, κατ’ αρχήν, τα νόμιμα προσόντα για την άσκησή του. Συνεπώς, εκτός των προαναφερθέντων λόγων, και ο σκοπός της αποτροπής του κινδύνου σοβαράς διαταράξεως της οικονομικής ισορροπίας του συστήματος κοινωνικής ασφαλίσεως, συνιστά επιτακτικό λόγο δημοσίου συμφέροντος που δικαιολογεί την επιβολή περιορισμών τόσο στην άσκηση όσο και στην πρόσβαση στο επάγγελμα του φαρμακοποιού» (229/2014 απόφαση της Ολομελείας του ΣτΕ).
β) «…η άσκηση του φαρμακευτικού επαγγέλματος διά της λειτουργίας φαρμακείου, λόγω της στενής συνδέσεώς του με την προστασία της δημόσιας υγείας, αποτελεί αντικείμενο ιδιαίτερης κρατικής μέριμνας και ελέγχου. Πρόκειται, δηλαδή, περί ειδικώς ρυθμιζομένου στο νόμο επαγγέλματος, η άσκηση του οποίου προϋποθέτει τη λήψη διοικητικής αδείας, χορηγουμένης βάσει προϋποθέσεων, οι οποίες αποσκοπούν, μεταξύ άλλων, στην διασφάλιση της αξιουμένης από την έννομη τάξη στο πρόσωπο του φαρμακοποιού εμπιστοσύνης ως προς την ακριβή τήρηση των κανόνων που διέπουν την άσκηση της επαγγελματικής δραστηριότητας της λειτουργίας φαρμακείου» (ΣτΕ Ολομ. 3314/2014)
γ) «…καταδεικνύεται το, αυτονόητο άλλωστε, έντονο ενδιαφέρον του Κράτους για την ρύθμιση της ασκήσεως του επαγγέλματος του φαρμακοποιού, το οποίο, λόγω της φύσεώς του, συνδέεται αμέσως με την προστασία της δημοσίας υγείας. Ενόψει του δικαιολογημένου αυτού, από την φύση του συγκεκριμένου επαγγέλματος, εντόνου ενδιαφέροντος του Κράτους και προς τον σκοπό της εξασφαλίσεως των καταλλήλων εγγυήσεων για την ορθή άσκησή του, ο νομοθέτης δεν αποκλείεται να θέσει περιορισμούς προς εξασφάλιση της ασκήσεώς του από πρόσωπα, τα οποία έχουν τις απαιτούμενες σωματικές και πνευματικές δυνάμεις για να ανταποκριθούν στις ιδιαίτερες υποχρεώσεις που συνεπάγεται η άσκησή του» (ΣτΕ Ολομ. 2204/2010).
Κατά την διαδικασία επεξεργασίας του Προεδρικού Διατάγματος από το ΣτΕ ο Π.Φ.Σ. θα παρέμβει, ως έχων έννομο συμφέρον, καταθέτοντας σχετικό υπόμνημα με τις παρατηρήσεις του επί του σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος.
ΙΙ. Με την παρ. 3 του άρθρου 1 της τροπολογίας του Υπουργείου Υγείας ορίζονται μεταβατικές διατάξεις μέχρι την έκδοση του Προεδρικού Διατάγματος.
Έτσι παρέχεται η δυνατότητα χορήγησης άδειας ιδρύσεως φαρμακείου επί κενών θέσεων σε εδαφικές οντότητες με πληθυσμό μέχρι 1.000 κατοίκουςσύμφωνα με την τελευταία απογραφή μόνο όμως σε φαρμακοποιούς (παρ. 3, εδ. β΄). Δηλαδή ένας ιδιώτης ακόμη και αν το επιθυμεί, δεν του παρέχεται η δυνατότητα χορηγήσεως άδειας ιδρύσεως φαρμακείου. Συνεπώς μετά την δημοσίευση στο ΦΕΚ του νόμου που περιλαμβάνεται η τροπολογία του Υπουργείου Υγείας και μέχρι την έκδοση του Προεδρικού Διατάγματος, θα αναρτώνται από τις Περιφέρειες της χώρας μόνο οι κενές θέσεις για τις εδαφικές οντότητες με πληθυσμό μέχρι 1.000 κατοίκους.
Επίσης παρέχεται η δυνατότητα χορηγήσεως κατ’ εξαίρεση αδειών ιδρύσεως φαρμακείου για συστέγαση σύμφωνα με τις διατάξεις α) της παρ. 1 του άρθρου 7 του Ν. 1963/1991 (ΦΕΚ Α΄ 138), β) του άρθρου 7 παρ. 6 του Ν. 1963/1991, και γ) του άρθρου 36 παρ. 6 του Ν. 3918/2011 (ΦΕΚ Α΄ 31) ως ισχύουν.Συνεπώς μετά την δημοσίευση στο ΦΕΚ του νόμου που περιλαμβάνεται η τροπολογία του Υπουργείου Υγείας, θα επιτρέπονται εκ νέου οι συστεγάσεις μεταξύ των φαρμακοποιών.
Ακόμη αναφέρεται ότι παρατείνεται η διάρκεια ισχύος και λειτουργίας των κληρονομικών φαρμακείων που έληξαν ή λήγουν από το διάστημα από 06.7.2010 και έως τρεις μήνες μετά την δημοσίευση του Προεδρικού Διατάγματος, έως τρεις μήνες μετά την δημοσίευση του Προεδρικού Διατάγματος.
Τέλος, επικυρώνεται τη νομιμότητα όλων των αδειών ιδρύσεως και λειτουργίας που χορηγήθηκαν σύμφωνα με την ακυρωθείσα ΚΥΑ (καθώς και με τις προηγούμενες αυτής), εφόσον δεν ακυρώθηκαν ή ακυρωθούν με απόφαση δικαστικής ή διοικητικής αρχής. Ευνόητο είναι ότι το αυτό ισχύει για τις εταιρείες εκμεταλλεύσεως φαρμακείων που συστάθηκαν σύμφωνα με τις ανωτέρω ΚΥΑ.
Εν κατακλείδι λοιπόν, η πρώτη (δικαστική) μάχη κερδήθηκε με την υπ’ αριθμόν 1804/2017 απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας. Η προσπάθεια θα συνεχιστεί και θα δοθεί και πάλι ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου και αν χρειαστεί ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Με εκτίμηση
Ηλίας Ανδρ. Δημητρέλλος
Νομικός Σύμβουλος
Π.Φ.Σ.